Kính thưa quý vị và bạn đọc,

Chính sách bảo hiểm thất nghiệp được triển khai từ ngày 1-1-2009. Sau hơn 11 năm thực hiện, chính sách này đã thực hiện tốt vai trò là “điểm tựa” cho người thất nghiệp, là giá đỡ cho người lao động.

Theo thống kê, cả nước hiện có hơn 13 triệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp, chiếm 27,4% lực lượng lao động trong độ tuổi. Hơn 5,2 triệu lượt người được hưởng trợ cấp thất nghiệp, được tư vấn, giới thiệu việc làm miễn phí, với hơn 230 nghìn người được hỗ trợ học nghề.

Đặc biệt, chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã chứng minh hiệu quả to lớn trong bối cảnh đại dịch Covid-19. Đến hết tháng 10 năm nay, cả nước đã giải quyết chế độ bảo hiểm thất nghiệp cho gần 882 nghìn người, với số tiền chi trả gần 13 nghìn tỷ đồng, tăng tới gần 27% so cùng kỳ 2019.

Tuy nhiên, kết quả thực hiện bảo hiểm thất nghiệp còn bộc lộ nhiều hạn chế. Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 của Ban Chấp hành Trung ương về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội đã chỉ rõ: chính sách bảo hiểm thất nghiệp chưa thực sự gắn bó với thị trường lao động, mới tập trung cho khu vực chính thức, chưa có chính sách phù hợp cho khu vực phi chính thức, còn nặng về giải quyết trợ cấp thất nghiệp, chưa chú ý thỏa đáng đến các giải pháp phòng ngừa theo thông lệ quốc tế. Cơ chế quản lý, cơ chế tài chính và tổ chức bộ máy thực hiện bảo hiểm thất nghiệp còn nhiều điểm bất cập.

Công tác hỗ trợ học nghề được coi là nhiệm vụ quan trọng trong chính sách bảo hiểm thất nghiệp, giúp người lao động thất nghiệp có điều kiện nâng cao kỹ năng nghề, sớm quay lại thị trường lao động với mức thu nhập tốt hơn. Tuy nhiên, một số chính sách khi đi vào cuộc sống chưa thực sự hiệu quả, cần có những điều chỉnh phù hợp với nhu cầu mới, tình hình mới.

Đặc biệt, công tác thông tin, truyền thông về thủ tục tham gia, chi trả và những lợi ích của bảo hiểm thất nghiệp chưa được quan tâm đúng mức, khiến người lao động chưa mặn mà với bảo hiểm thất nghiệp...

Vì vậy, chúng tôi rất mong các vị khách mời tham dự chương trình giao lưu hôm nay sẽ cung cấp những thông tin hữu ích, để giải đáp những băn khoăn, thắc mắc của bạn đọc về triển khai chính sách bảo hiểm thất nghiệp hết sức nhân văn của Đảng và Nhà nước ta.

Một lần nữa, thay mặt Ban Nhân Dân điện tử, tôi xin cảm ơn các vị khách mời, các đồng nghiệp đã tham gia buổi giao lưu trực tuyến hôm nay.

Xin chúc quý vị một năm mới sức khỏe, hạnh phúc và chúc buổi giao lưu thành công tốt đẹp!

Ông Trần Tuấn Tú: Như quý vị đã biết, trong thời kỳ kinh tế - xã hội chịu ảnh hưởng của đại dịch Covid-19, chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã khẳng định được vai trò của mình. Trước đây, chính sách này cũng đã khẳng định vai trò rồi, nhưng đặc biệt khi đại dịch Covid-19 đã và đang tác động đến nền kinh tế của Việt Nam, nhiều doanh nghiệp đã gặp khó khăn do cắt giảm đơn hàng và thu hẹp sản xuất dẫn đến nguy cơ. Và thực tế đã diễn ra là, người lao động đã chấm dứt quan hệ lao động của mình tại các doanh nghiệp.

Khi người lao động chấm dứt quan hệ lao động, bảo hiểm thất nghiệp đã thực hiện vai trò của mình trong việc hỗ trợ đối với người thất nghiệp thông qua bốn chính sách. Đó là: Thứ nhất là trợ cấp thất nghiệp, thứ hai nữa là hỗ trợ đào tạo nghề, thứ ba là tư vấn giới thiệu việc làm, thứ tư là trong thời gian hưởng bảo hiểm thất nghiệp thì người được hưởng bảo hiểm y tế. Như vậy, người lao động trong khi thất nghiệp đã được Quỹ BH thất nghiệp hỗ trợ

Với số liệu thực hiện trong thời gian vừa qua, từ năm 2010 - năm bắt đầu triển khai thực hiện giải quyết các chính sách đối với người tham gia bảo hiểm thất nghiệp, đến nay số người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp cũng tăng hằng năm. Năm 2009 có khoảng độ 5,9 triệu người tham gia, nhưng đến đến hết năm 2019 thì có 13,4 triệu người tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Số người được hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp cũng tăng lên hằng năm, đến năm 2019 đã có hơn 835 nghìn người được hưởng các chính sách bảo hiểm thất nghiệp trong năm 2019.

Thực tế trong đại dịch Covid-19 xảy ra, người lao động đã mất việc và chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã hỗ trợ cho người lao động. Theo thống kê mới nhất từ các địa phương, tính đến hết ngày 20-11-2020, đã có hơn một triệu người nộp hồ sơ và được có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp. Trong số hơn một triệu người đó, có hơn 24 nghìn người được hưởng hỗ trợ nghề và các trung tâm dịch vụ việc làm thuộc các Sở Lao động, Thương binh và Xã hội. Các tỉnh thành phố trực thuộc Trung ương cũng đã tiến hành tư vấn và giới thiệu việc làm cho hơn hai triệu lượt người.

Với vai trò như vậy, chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã hỗ trợ cho người lao động mà thay cho vai trò Nhà nước và người sử dụng lao động khi người lao động chấm dứt quan hệ lao động.

Trong thời gian Covid-19 vừa qua, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đã tham mưu Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ hỗ trợ đối với người lao động trong thời gian ảnh hưởng bởi dịch Covid-19.

Trong Nghị quyết 42 của Chính phủ và trong Quyết định 15 của Thủ tướng Chính phủ, đã có những quy định mới về bảo hiểm thất nghiệp đối với người lao động mà chấm dứt quan hệ lao động có tham gia bảo hiểm thất nghiệp nhưng không đủ điều kiện hưởng trợ cấp thất nghiệp được hưởng mức hỗ trợ là một triệu đồng/người/tháng.

Thứ hai là, trong quy định bắt buộc người lao động phải nộp hồ sơ trực tiếp và hằng tháng trong thời gian hưởng trợ thất nghiệp, phải thông báo về việc tìm kiếm việc làm trực tiếp với trung tâm dịch vụ việc làm nơi đang hưởng trợ cấp thất nghiệp thì quy định của Chính phủ và Quyết định Thủ tướng Chính phủ cho phép đối với người lao động là không phải trực tiếp đến bởi do giãn cách, cách ly rồi do phòng tránh dịch bệnh thì người lao động có thể nộp qua các hình thức gián tiếp đối với hồ sơ hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp, người lao động có thể thông báo bằng hình thức gián tiếp, thay vì phải trực tiếp đến trung tâm dịch vụ việc làm để thủ tục hưởng và thực hiện trách nhiệm của mình trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Ngoài ra, trong giai đoạn Covid-19 vừa qua, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ và Thủ tướng chính phủ ký ban hành Quyết định Nghị định số 61 ngày 29-5-2020 sửa đổi bổ sung một số điều của Nghị định 28 của Chính phủ. Trong đó, có những quy định nới lỏng một số điều kiện liên quan đến việc hỗ trợ đào tạo bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động khi người lao động đang làm việc tại đơn vị có tham gia bảo hiểm thất nghiệp. Đây cũng là một phần hỗ trợ người sử dụng lạo động trong đại dịch Covid-19 vừa qua.

Ông Đào Duy Hiện: Năm 2020, đại dịch Covid-19 khiến các lĩnh vực của đời sống, trong đó có BHXH đặc biệt khó khăn. Trong nửa đầu năm, các doanh nghiệp vô cùng khó khăn, đặc biệt trong lĩnh vực kinh doanh du lịch, lưu trú, dịch vụ.

Chính phủ đã ban hành Nghị quyết (NQ) 42 về các giải pháp hỗ trợ người dân và doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Theo đó, người lao động và người sử dụng lao động đáp ứng các yêu cầu của NQ 42 được tạm dừng đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất tối đa 12 tháng. Kinh tế khó khăn cũng khiến ngành BHXH khó thu, đồng thời việc phát triển đối tượng tham gia BHXH thấp do đại dịch Covid-19.

Theo số liệu thống kê, tính hết 31-12, ước đạt số người tham gia bảo hiểm thất nghiệp khoảng 13,3 triệu người với số tiền thu được đạt hơn 18,56 nghìn tỷ đồng. Đại dịch Covid-19 ảnh hưởng nặng nề tới việc làm của người lao động. NQ 42 đã tháo gỡ cho người lao động như giúp người khai báo thông tin nhận hỗ trợ dưới hình thức gián tiếp.

Đến 31-12, số người thất nghiệp được trợ cấp ước đạt khoảng 1,03 triệu người, so với cùng kỳ năm 2019 tăng khoảng 24%. Ước chi trả 16 nghìn tỷ đồng, tăng so với cùng kỳ khoảng 33%. Hỗ trợ học nghề giảm 50% so với cùng kỳ 2019.

Như vậy, với vai trò quan trọng, chính sách bảo hiểm thất nghiệp đã giúp bảo đảm phần nào đời sống của một bộ phận người lao động và gia đình của họ trong dịch bệnh, góp phần ổn định kinh tế của đất nước.

Ông Tạ Văn Thảo:

Trong thời gian qua, dịch Covid-19 trên thế giới và trong nước diễn biến phức tạp đã tác động tiêu cực đến hoạt động sản xuất kinh doanh của nhiều doanh nghiệp và ảnh hưởng đến đời sống, việc làm của người lao động (NLĐ). Nhiều NLĐ bị mất việc làm đã tác động trực tiếp, tạo áp lực cho Trung tâm trong việc thực hiện giải quyết chế độ chính sách BH thất nghiệp. Dịch bệnh cũng đã ảnh hưởng không nhỏ đến các hoạt động nghiệp vụ của Trung tâm.

Tuy nhiên, Trung tâm đã nỗ lực triển khai thực hiện tốt các hoạt động nghiệp vụ trên cơ sở vừa bảo đảm công tác phòng, chống dịch bệnh, vừa chủ động thực hiện tăng cường các biện pháp, giải pháp khắc phục khó khăn để triển khai các nhiệm vụ, công việc tại Trung tâm, giảm khó khăn do tác động, ảnh hưởng của dịch bệnh đến các hoạt động công tác chuyên môn, nghiệp vụ của đơn vị.

Thực hiện các Chỉ thị số 15; 16; 19/CT-TTg ban hành năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ và chỉ đạo của Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, của UBND thành phố Hà Nội, Sở Lao động, Thương binh và Xã hội Hà Nội về thực hiện các biện pháp phòng, chống dịch Covid-19. Đặc biệt, căn cứ Nghị quyết số 42/NQ-CP ngày 9-4-2020 của Chính phủ về các biện pháp hỗ trợ người dân gặp khó khăn do đại dịch Covid-19, trong thời gian cách ly xã hội, Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội đã chủ động, kịp thời triển khai thực hiện các giải pháp nhằm hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục cho NLĐ giải quyết hưởng chế độ BH thất nghiệp. Cụ thể như:

Triển khai thực hiện đầy đủ các biện pháp, phương án để tránh lây nhiễm dịch bệnh.

Bố trí thêm nhân lực, mở thêm các quầy tiếp nhận giải quyết hồ sơ. Hướng dẫn, phân luồng NLĐ tại Bộ phận tiếp nhận và giải quyết hồ sơ BH thất nghiệp để bảo đảm công tác nhanh chóng, hiệu quả, giảm ùn tắc.

Trung tâm đã nghiên cứu, ban hành văn bản hướng dẫn thực hiện thủ tục đối với NLĐ hưởng BH thất nghiệp để thông tin tuyên truyền cho NLĐ nhằm nâng cao năng lực tiếp nhận và hỗ trợ tốt nhất cho NLĐ và phù hợp với chỉ đạo về công tác phòng chống dịch của cấp trên.

Tăng cường công tác tuyên truyền, hướng dẫn NLĐ đăng ký nhận TCTN qua tài khoản ngân hàng, khuyến nghị, hướng dẫn NLĐ thực hiện một số giao dịch gián triếp, hạn chế tiếp xúc trực tiếp nhưng vẫn bảo đảm các quy định của chính sách.

Thí điểm ứng dụng tải ứng dụng qua điện thoại để NLĐ có thể đăng ký ngày, giờ nộp hồ sơ tại nhà từ trước để không mất công chờ đợi, xếp hàng.

Trung tâm đã tổ chức cho NLĐ thực hiện các giao dịch về BH thất nghiệp qua đường bưu điện và qua email nhằm vừa bảo đảm quyền lợi cho NLĐ vừa làm tốt công tác phòng chống dịch bệnh.

Sau thời gian giãn cách xã hội, Trung tâm tiếp tục tổ chức cho NLĐ thực hiện các giao dịch BH thất nghiệp qua cả hai hình thức trực tiếp và gián tiếp (qua bưu điện, email). Đơn vị cũng thực hiện tốt các nghiệp vụ như: tiếp nhận và giải quyết đơn thư từ phía NLĐ; thực hiện tốt các nghiệp vụ tính hưởng, thẩm định hồ sơ; phối hợp chặt chẽ với cơ quan BHXH trong quá trình tổ chức thực hiện (chia sẻ thông tin, phối hợp giải quyết thủ tục hồ sơ BH thất nghiệp…) nhằm kịp thời tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện và tạo thuận lợi cho NLĐ...

Về kết quả thực hiện, tính đến hết ngày 18-12-2020, Trung tâm đã tiếp nhận hơn 80 nghìn người nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp, 333.340 lượt người đến thông báo tìm kiếm việc làm hằng tháng.

Ông Tạ Văn Thảo (Trung tâm DVVL Hà Nội): Chính sách bảo hiểm thất nghiệp là một trong các chính sách quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội. Một trong bốn chế độ của chính sách bảo hiểm thất nghiệp là chính sách hỗ trợ học nghề đã được quy định rõ trong Luật Việc làm. Chính sách hỗ trợ học nghề nhằm giúp người lao động (NLĐ) có thêm kỹ năng nghề để đáp ứng duy trì việc làm cho NLĐ, thúc đẩy NLĐ sớm trở lại thị trường lao động với kỹ năng phù hợp, đáp ứng yêu cầu của thị trường. Giúp NLĐ tìm được công việc phù hợp và bền vững hơn.

Qua quan sát thực tế từ hoạt động tại Trung tâm về vấn đề này, chúng tôi nhận thấy:

Hiện nay, mức chi hỗ trợ học nghề chưa đa dạng. Vì vậy, chưa kích thích được các cơ sở nghề quan tâm để tham gia đào tạo nghề cho lao động đang hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp. Cần phải sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách hơn nữa về hỗ trợ học nghề cho NLĐ.

Trình độ kỹ năng nghề của NLĐ hưởng bảo hiểm thất nghiệp rất đa dạng, nhu cầu cũng phong phú. Đặc biệt, trên địa bàn thành phố Hà Nội có số lượng lao động rất lớn, nên cần có chế độ, chính sách phù hợp, thời gian tham gia khóa học linh hoạt để đáp ứng với số lượng lớn lao động có nhu cầu học nghề.

Điều chỉnh mức hỗ trợ học nghề tăng để thu hút các cơ sở nghề dạy những nghề có kỹ năng cao, công nghệ hiện đại tham gia để tăng thêm lựa chọn cho NLĐ.

Ông Trần Tuấn Tú, Trưởng phòng Bảo hiểm thất nghiệp, Cục Việc làm (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) trả lời:

Hiện nay, theo báo cáo của các địa phương, tất cả những người thất nghiệp có nguyện vọng học nghề đều được tổ chức hỗ trợ học nghề theo đúng quy định của pháp luật, và thủ tục đăng ký rất đơn giản. Số người được hỗ trợ học nghề có xu hướng tăng qua từng năm, đặc biệt từ sau khi Luật Việc làm có hiệu lực thi hành.

Cụ thể, từ 2010 mới có 270 người được hỗ trợ học nghề, đến năm 2015 có 24.363 người được hỗ trợ học nghề, năm 2017 có 28.537 người (tăng 17,2% so với năm 2015); năm 2019 số người được hỗ trợ học nghề là 41.906 người (tăng 72% với năm 2015, gấp 155 so với năm 2010); 11 tháng đầu năm 2020 do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 nên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải tạm ngưng hoạt động (đặc biệt là trong giai đoạn thực hiện giãn cách xã hội) nên số người được hỗ trợ học nghề giảm (giảm 37,5% so với cùng kỳ năm 2019).

Tính đến hết tháng 11 năm 2020, tổng số người được hỗ trợ học nghề là hơn 251 nghìn người, với tổng chi là hơn 482 tỷ đồng. Số người được hỗ trợ học nghề chiếm khoảng 5% số người hưởng trợ cấp thất nghiệp, nằm trong dự tính phương án tài chính khi xây dựng chính sách bảo hiểm thất nghiệp trong Luật Việc làm.

Người có nguyện vọng và được hỗ trợ học nghề không nhiều là do các nguyên nhân chủ yếu sau:

- Đa số lao động thất nghiệp và hưởng trợ cấp thất nghiệp là lao động phổ thông, lao động tại các khu công nghiệp, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài...các đơn vị thâm dụng, sử dụng rất nhiều lao động và có biến động lao động thường xuyên.

Số lao động này thường có đời sống khó khăn, không có nguồn dự trữ hoặc hỗ trợ khác nên khi bị mất việc người lao động chỉ quan tâm đến việc hưởng trợ cấp thất nghiệp. Vì vậy, tâm lý chung là dành thời gian kiếm sống tìm các công việc khác để duy trì cuộc sống rồi mới tính đến việc học nghề.

Mặt khác, một số công ty ở các khu công nghiệp khi tuyển dụng chủ yếu là tuyển lao động phổ thông, nên người lao động có thể tìm kiếm được việc làm mới ngay sau khi mất việc mà không cần học nghề khác. Hoặc nếu có học nghề, người lao động cũng chỉ được doanh nghiệp bố trí công việc và trả lương theo vị trí lao động phổ thông.

- Mức hỗ trợ học nghề hiện nay thấp (hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/tháng) và thời gian hỗ trợ ngắn (tối đa 6 tháng) nên chưa đáp ứng được một số nghề trình độ trung cấp trở lên. Mặt khác, tại một số địa phương, người lao động ít có cơ hội lựa chọn nghề vì các danh mục nghề đào tạo chưa phong phú, trang thiết bị dạy nghề lạc hậu, ít cơ sở dạy nghề,... Đồng thời, chưa thực hiện hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề. Do đó, chưa hấp dẫn người lao động tham gia học nghề. Bên cạnh đó, trong thời gian học nghề thì vẫn phải trang trải cuộc sống mà lại không có đủ tài chính nên đa số không thật sự “mặn mà” với việc học nghề, dẫn đến những hạn chế.

- Người lao động nghỉ việc có xu hướng chuyển về quê tự tạo việc làm hoặc tìm việc làm mới nhằm giảm chi phí sinh hoạt, hợp lý hóa gia đình.

- Ở một số địa phương vùng sâu, vùng xa thì cơ sở hạ tầng phục vụ việc dậy nghề, học nghề cho lao động chưa đáp ứng được nên cũng dẫn đến những hạn chế nhất định.

Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đang căn cứ báo cáo của các địa phương để đưa ra các giải pháp để tăng số người được hỗ trợ học nghề. Tuy nhiên, còn một số quy định trong luật hiện đang cần nghiên cứu sửa đổi như danh mục nghề được hỗ trợ đào tạo, về thời gian hỗ trợ học nghề,... cũng như chưa có cơ chế hỗ trợ cho các khóa đào tạo ngắn hạn. Thời gian vừa qua, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đã trình Thủ tướng Chính phủ ký ban hành Nghị định 61 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 28. Theo đó, đã nới lỏng, tạo điều kiện cho người lao động thất nghiệp tham gia hỗ trợ học nghề. Thí dụ, cho phép người lao động hưởng trợ cấp thất nghiệp tại địa phương này nhưng lại đề nghị học nghề tại một địa phương khác...

Để tạo điều kiện đối với người thất nghiệp tham gia học nghề, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định quy định mức hỗ trợ học nghề đối với người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp (thay thế Quyết định 77/2014/QĐ-TTg ngày 24-12-2014). Theo đó, mức hỗ trợ học nghề của người lao động được nâng lên so với quy hiện hành.

Ngoài ra, Cục Việc làm cũng đang nghiên cứu để đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến chế độ hỗ trợ học nghề theo hướng nâng mức hỗ trợ, đa dạng các hình thức hỗ trợ, linh hoạt về thời gian hỗ trợ, cải tiến quy trình hỗ trợ học nghề bảo đảm đơn giản hóa thủ tục hành chính...; phối hợp các cơ quan liên quan để xây dựng danh mục nghề, chương trình dạy nghề phù hợp với nhu cầu của người sử dụng lao động; đẩy mạnh hợp tác liên ngành, hợp tác quốc tế về việc hỗ trợ học nghề cho người lao động nhằm tăng cường hơn nữa công tác hỗ trợ học nghề đối với người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Ông Đào Duy Hiện:

Về quản lý và sử dụng Quỹ BH thất nghiệp đã được quy định rõ trong Luật Việc làm. Trong đó, cụ thể được sử dụng chi trả các chế độ BH thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tư vấn giới thiệu việc làm, đóng BHYT cho người hưởng bảo hiểm thất nghiệp, chi phí quản lý được thực hiện theo Luật BHXH, đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng quỹ.

Hoạt động đầu tư quỹ BH thất nghiệp được thực hiện bảo đảm nguyên tắc an toàn, hiệu quả, thu hồi được khi cần thiết, thông qua các hình thức mua tín phiếu, trái phiếu, đầu tư vào các dự án quan trọng theo quyết định của Thủ tướng Chính phủ, cho Ngân hàng Nhà nước, ngân hàng thương mại do Nhà nước sở hữu trên 50% vốn điều lệ vay.

Số dư quỹ BH thất nghiệp hiện nay lớn, lý do vì thời gian đầu chỉ có thu, chưa có chi trả. 5 năm đầu thực hiện chính sách,  số người hưởng còn thấp, trong khi hỗ trợ hằng năm vào quỹ là 1% tiền lương người lao động. Trong khi đó, mới chỉ thực hiện chi trả chế độ trợ cấp và hỗ trợ học nghề, các chế độ còn lại phát sinh ít.

Với tốc độ tăng người hưởng BH thất nghiệp tăng đều qua từng năm, hiện nay, số tiền chi trả ngày càng tăng lên. Năm 2020, ước số thu chỉ vừa đủ chi trả hai chế độ cho người lao động trợ cấp thất nghiệp và hỗ trợ học nghề.

Luật Việc làm điều chỉnh quy định hưởng trợ cấp cho người thất nghiệp. Nghị quyết số 28 về định hướng sửa đổi Luật Việc làm theo hướng tăng cường hỗ trợ phòng ngừa thất nghiệp cho người lao động

Trong tương lai, Quỹ BH thất nghiệp sẽ được sử dụng hiệu quả hơn, không còn tình trạng kết dư lớn như hiện nay.

BHXH Việt Nam thực hiện quản lý và sử dụng quỹ theo đúng quy định của pháp luật, Số dư được sử dụng đầu tư tăng trưởng, hằng năm có sự kiểm tra của cơ quan có thẩm quyền.

Ông Trần Tuấn Tú: Chế độ hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động là một chế độ mới của chính sách bảo hiểm thất nghiệp nên trong giai đoạn đầu triển khai thực hiện, quy định các điều kiện hưởng chế độ này phải chặt chẽ. Sau đó, tùy theo tình hình thực tế để mở rộng dần điều kiện hưởng cho phù hợp nhằm bảo đảm nguyên tắc an toàn Quỹ để thực hiện các chế độ bảo hiểm thất nghiệp trực tiếp cho người lao động. Đây cũng là kinh nghiệm của các nước đã thực hiện thành công chính sách bảo hiểm thất nghiệp/bảo hiểm việc làm trên thế giới.

Trong thời gian hơn 5 năm thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp theo quy định của Luật Việc làm và các văn bản hướng dẫn, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng đã nhận được phản ánh người sử dụng lao động khó đáp ứng đủ điều kiện để được hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ kỹ năng nghề để duy trì việc làm cho người lao động. Vì vậy, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã báo cáo Chính phủ giảm điều kiện hưởng chế độ này khi sửa đổi, bổ sung Nghị định số 28/2015/NĐ-CP bằng Nghị định số 61/2020/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung Nghị định số 28/2015/NĐ-CP.

Để tạo điều kiện hỗ trợ người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, ngày 31-3-2020, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã báo cáo và đề xuất Chính phủ cho phép người sử dụng lao động gặp khó khăn do dịch Covid-19 buộc phải thay đổi cơ cấu công nghệ, sản xuất, kinh doanh, có phương án đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động được hỗ trợ kinh phí từ Quỹ BH thất nghiệp để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề nhằm duy trì việc làm cho người lao động đang làm việc tại đơn vị (không áp dụng quy định điều kiện hưởng hỗ trợ quy định tại Khoản 2, Khoản 3 Điều 3 Nghị định số 28/2015/NĐ-CP).

Ngày 6-4-2020, Chính phủ đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về vấn đề này. Ngày 9-4-2020, Tổng Thư ký Quốc hội có Thông báo số 3546/TB-TTKQH về việc thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp ngày 8-4-2020. Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết luận chính sách này là cần thiết nhưng chưa phù hợp trong bối cảnh hiện nay do đang thực hiện cách ly xã hội, đề nghị chưa triển khai thực hiện và đề nghị thực hiện khi không còn cách ly xã hội.

Trước mắt, đến nay, đã hết tình trạng cách ly xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang phối hợp các cơ quan, ban ngành có liên quan và một số doanh nghiệp (như Hiệp hội Dệt may, Hiệp hội Da giày và một số doanh nghiệp ngành dệt may, da giày) để đề xuất các giải pháp hỗ trợ người sử dụng lao động trong việc đào tạo, đào tạo lại lao động trong quá trình cơ cấu lại đầu tư, đổi mới công nghệ và quản trị, thích ứng với môi trường kinh tế trong nước và quốc tế sau đại dịch Covid-19 từ kết dư Quỹ BH thất nghiệp.

Về lâu dài: Thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội (sau đây gọi tắt là Nghị quyết 28), ngày 8-10-2018, Chính phủ ban hành Nghị quyết số 125/NQ-CP về chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 23-5-2018 của Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khóa XII về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, trong đó, giao Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm theo hướng sửa đổi, bổ sung chính sách bảo hiểm thất nghiệp, chính sách việc làm theo hướng hỗ trợ doanh nghiệp và người lao động duy trì việc làm, bảo đảm quyền lợi chính đáng của doanh nghiệp và người lao động, khắc phục tình trạng gian lận, trục lợi bảo hiểm thất nghiệp.

Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (Cục Việc làm) đang phối hợp với các Bộ, ngành liên quan rà soát văn bản quy phạm pháp luật về việc làm, bảo hiểm thất nghiệp, tổng kết đánh giá việc thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp, nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về bảo hiểm thất nghiệp, đặc biệt là các hỗ trợ đối với người lao động và người sử dụng lao động để duy trì việc làm cho người lao động nhằm đề xuất các nội dung sửa đổi, bổ sung Luật Việc làm.

Ông Tạ Văn Thảo:

Một trong bốn chế độ của chính sách BH thất nghiệp là chính sách hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm và đã được quy định rõ trong Điều 42 của Luật Việc làm.

Công tác tư vấn giới thiệu việc làm cho lao động rất quan trọng, có thể nói đây là công việc đòi hỏi kỹ năng nhiều, đặc biệt cần ứng dụng công nghệ, trang thiết bị hỗ trợ hiện đại để nâng cao hiệu quả công việc kết nối doanh nghiệp và NLĐ. Chính vì vậy, để tổ chức thực hiện có hiệu quả đương nhiên sẽ phát sinh chi phí rất lớn.

Do vậy, tôi cho rằng, rất cần thiết phải quan tâm bố trí nguồn lực để giúp các trung tâm nâng cao năng lực triển khai hiệu quả công việc. Hiện nay, nguồn lực cán bộ, nhân viên của các Trung tâm DVVL còn hạn chế, công việc liên quan lĩnh vực này rất lớn. 

Vì vậy, cần phải đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ thông tin, xây dựng cơ sở dữ liệu thị trường lao động đồng bộ, có chất lượng cao, trang bị máy tính, công cụ hỗ trợ nhằm nâng cao năng suất lao động và có các chế độ phù hợp, định mức cụ thể để giúp các trung tâm tự chủ, nâng cao năng lực hiệu quả công tác tư vấn giới thiệu việc làm, thực hiện mục tiêu quan trọng của chính sách. Chuẩn hóa, nâng cao năng lực cho đội ngũ nhân sự làm công tác dịch vụ việc làm.

Ông Trần Tuấn Tú: 

Ngày 23-5-2018,  Ban Chấp hành Trung ương khóa XII đã ban hành Nghị quyết 28 về cải cách chính sách bảo hiểm xã hội, trong đó có cải cách về bảo hiểm thất nghiệp. Trong Nghị quyết của Ban Chấp hành Trung ương cũng đánh giá chính xác bảo hiểm thất nghiệp đã phát huy vai trò tuy nhiên chưa thể hiện được vai trò là công cụ quản trị thị trường lao động, mới đang tập trung vào những xử lý những hậu quả của thất nghiệp và chưa có những biện pháp chủ động để duy trì việc làm.

Do vậy, nhiệm vụ đặt ra trong thời gian tới đây đối với bộ ngành, đặc biệt là Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cơ quan quản lý Nhà nước giúp Chính phủ về lĩnh vực bảo hiểm thất nghiệp, trên cơ sở đó Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 125 ngày 10-8-2018 về chương trình hành động thực hiện cải cách bảo hiểm theo Nghị quyết 28. Trong Nghị quyết 125 lại xây dựng 26 nhiệm vụ và giải pháp bao gồm những giải pháp trực tiếp về bảo hiểm thất nghiệp. Một trong những giải pháp quan trọng nhất đó là hoàn thiện nghiên cứu, hoàn thiện hệ thống chính sách bảo hiểm thất nghiệp, tập trung vào những giải pháp để chủ động phòng ngừa thất nghiệp để bảo hiểm thất nghiệp thật sự trở thành một công cụ quản trị thị trường lao động.

Hiện nay, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội đang tiến hành tổng kết đánh giá triển khai Luật Việc làm nói chung và thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp nói riêng để trên cơ sở đó hoàn thiện hồ sơ đề nghị sửa đổi Luật Việc làm. Theo Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015, để xây dựng Luật Việc làm, chúng ta phải xây dựng hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội để đưa vào chương trình sửa đổi của chương trình xây dựng luật pháp lệnh của Quốc hội nhiệm kỳ khóa tới .

Dự kiến, trong năm 2021 Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội sẽ hoàn thiện hồ sơ đề xuất sửa đổi Luật Việc làm và sẽ đưa vào chương trình vào năm 2022 hoặc có thể thông qua vào năm 2023.

Về nội dung, theo tinh thần cải cách của Ban Chấp hành Trung ương về bảo hiểm xã hội nói chung và bảo hiểm thất nghiệp nói riêng, đã cải cách toàn diện thì tập trung vào kể cả mở rộng diện bao phủ bảo hiểm thất nghiệp, tức là xác định lại đối tượng tham gia để có thể mở rộng hơn nữa đối tượng tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Thứ hai, có thể bổ sung các chính sách tăng cường duy trì việc làm. Và trên cơ sở đó, sẽ nghiên cứu kinh nghiệm của các nước trên thế giới đã thực hiện làm sao chúng ta xây dựng các chính sách để sử dụng hiệu quả quỹ cũng như chúng ta thay đổi một số quy trình để làm sao các đối tượng tham gia có thể tiếp cận dễ dàng hơn với các chính sách bảo hiểm thất nghiệp cũng như thụ hưởng chính sách này trong thời gian tới. Tăng cường nâng cao các vai trò, chức năng của các đơn vị liên quan trực tiếp đến thực hiện chính sách bảo thất nghiệp để làm sao cải cách bộ máy, cải cách về nhân sự liên quan đến cải cách hành chính để các đối tượng tham gia được thụ hưởng chính sách này một cách tốt hơn và nhanh hơn trong thời gian tới.

Ông Trần Tuấn Tú:

Để tạo điều kiện hỗ trợ người sử dụng lao động bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19, ngày 31-3-2020, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã báo cáo và đề xuất Chính phủ cho phép người sử dụng lao động gặp khó khăn do dịch Covid-19 buộc phải thay đổi cơ cấu công nghệ, sản xuất, kinh doanh, có phương án đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động được hỗ trợ kinh phí từ Quỹ BH thất nghiệp để đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ kỹ năng nghề nhằm duy trì việc làm cho người lao động đang làm việc tại đơn vị (không áp dụng quy định điều kiện hưởng hỗ trợ quy định tại Khoản 2, Khoản 3 Điều 3 Nghị định số 28/2015/NĐ-CP). Theo phương án trong đề xuất, dự kiến số lao động được hỗ trợ khoảng 1.000.000 người, ước tính số người được hỗ trợ là 3.000 tỷ.

Ngày 6-4-2020, Chính phủ đã báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về vấn đề này (Báo cáo số 121/BC-CP). Ngày 9-4-2020, Tổng thư ký Quốc hội có Thông báo số 3546/TB-TTKQH về việc thông báo kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại phiên họp ngày 8-4-2020.

Theo đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội kết luận, chính sách này là cần thiết nhưng chưa phù hợp trong bối cảnh hiện nay do đang thực hiện cách ly xã hội, đề nghị chưa triển khai thực hiện và đề nghị thực hiện khi không còn cách ly xã hội. Một số nội dung trong luật chờ QH sửa luật. Một số điều kiện được Chính phủ xem xét nới lỏng.

Đến nay, đã hết tình trạng cách ly xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang phối hợp với các cơ quan, ban ngành có liên quan và một số doanh nghiệp (Hiệp hội Dệt may, Hiệp hội Da giày và một số doanh nghiệp ngành dệt may, da giày) để đề xuất các giải pháp hỗ trợ người sử dụng lao động trong việc đào tạo, đào tạo lại lao động trong quá trình cơ cấu lại đầu tư, đổi mới công nghệ và quản trị, thích ứng với môi trường kinh tế trong nước và quốc tế sau đại dịch Covid-19 từ kết dư Quỹ BH thất nghiệp.

Tuy nhiên việc bao nhiêu đối tượng được thụ hưởng chính sách này còn phụ thuộc vào điều kiện nới lỏng.

Theo đánh giá của các cơ quan liên quan, số lượng lao động bị ảnh hưởng có thể tiếp cận được chế độ này vào khoảng 1 triệu người nếu chúng ta nới lỏng điều kiện. Thực tế phục thuộc vào điều kiện, nhu cầu của doanh nghiệp và người lao động. Quy trình hỗ trợ hiện nay được quy đinh cụ thể trong Nghị định 28 của Chính phủ.

Tới đây, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, sau khi tham mưu các cơ quan liên quan sẽ xác định một số phương án để nghiên cứu quy trình phối hợp quy định đặc thù với một số đơn vị cụ thể, mục tiêu là nới lỏng điều kiện để doanh nghiệp có thể tiếp cận chính sách này và tạo điều kiện thuận lợi về thủ tục hành chính, thời gian để thẩm định để quyết định hỗ trợ các doanh nghiệp và người lao động khi chính phủ xem xét nới lỏng hỗ trợ trong thời gian tới.  

Ông Đào Duy Hiện:

Hiện nay khái niệm về thất nghiệp còn chưa đúng bản chất. Do đó, vẫn còn tình trạng NLĐ chủ động nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp trong khi đơn vị vẫn bố trí được việc làm cho NLĐ. Thí dụ, NLĐ được hưởng chế độ thai sản chủ động xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp và trợ cấp thai sản. Ngoài ra, tình trạng người hưởng trợ cấp thất nghiệp khi có việc làm khai báo không trung thực diễn ra tương đối phổ biến.

Hằng tháng, trong quá trình tổ chức chi trả trợ cấp thất nghiệp cho người hưởng,  cơ quan bảo hiểm xã hội đã thực hiện kiểm tra tình trạng tham gia bảo hiểm xã hội, BHTN của NLĐ để kịp thời phát hiện những trường hợp mà không đúng quy định, tức là vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp mà lại có việc làm đóng BHXH, BHTN. Hoặc là vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp, vừa hưởng chế độ hưu trí để chuyển cho cơ quan trung tâm dịch vụ việc làm của ngành lao động, thương binh xã hội để ra quyết định chấm dứt hưởng.

Riêng trong năm 2020, cơ quan BHXH đã rà soát phát hiện hơn 18 nghìn trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp vừa đóng BHXH, đề nghị cơ quan có thẩm quyền rà soát và dừng chi trả khoảng 62 tỷ đồng, 1.250 trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp vừa hưởng lương hưu với số tiền đề nghị dừng chi trả là hơn năm tỷ đồng. Riêng năm 2018, Kiểm toán nhà nước đã phát hiện và đề nghị rà soát hơn 2.000 trường hợp hưởng không đúng quy định và với số tiền kiến nghị thu hồi là là hơn 14 tỷ đồng

Hiện nay, theo quy định tại Nghị định 61/2020, người hưởng trợ cấp thất nghiệp có việc làm hoặc là hưởng lương hưu thì bị chấm dứt luôn kể từ ngày có việc làm hoặc là từ ngày hưởng lương hưu theo quy định. Noài ra những trường hợp này nếu không thực hiện khai báo đúng quy định thì sẽ không được bảo lưu thời gian đóng BHTN tương ứng với thời gian đã hưởng trợ cấp thất nghiệp, đồng thời có thể bị xử phạt hành chính.

Để bảo đảm quyền lợi chính đáng của bản thân, người hưởng trợ cấp thất nghiệp khi thuộc một trong các trường hợp bị chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp theo Điều 53 Luật Việc làm cần phải thực hiện đúng quy định về khai báo về tình trạng việc làm.

Ông Trần Tuấn Tú trả lời:

Câu hỏi này cũng liên quan tới chỉ tiêu phát triển, mở rộng diện bao phủ của BHTN.

Như quý vị đã biết, theo Nghị quyết 28 của Ban Chấp hành Trung ương thì tiến tới năm 2021 mở rộng đối tượng BHTN đạt 28% lực lượng lao động trong độ tuổi, đến năm 2025 đạt 35% và đến năm 2030 đạt 40%...

Tính đến 31-12-2019, đã có khoảng 13,4 triệu người tham gia BHTN, đạt tỷ lệ 27,5%, tiệm cận được chỉ tiêu của năm 2021. Tuy nhiên, do ảnh hưởng của dịch bệnh Covid-19 thì trong 6 tháng đầu năm 2020, số người tham gia BHTN đã giảm so với cuối năm 2019. Thời gian gần đây thì số này có dấu hiệu tăng trở lại và đạt hơn 13 triệu người, đạt trên 27%.

Với tình hình dịch bệnh được kiểm soát, trong thời gian tới, bước sang năm 2021, trong bối cảnh Việt Nam tham gia các hiệp định thương mại tự do thì chúng ta hy vọng sẽ đạt được tỷ lệ bao phủ BHTN như nghị quyết đề ra.

Tuy nhiên, trong thực tế hiện nay, để chúng ta đạt được thì cần quan tâm một số nội dung sau.

Thứ nhất, theo báo cáo về tình hình lao động của các địa phương, số lao động hiện nay làm công ăn lương thì không chỉ là 13 triệu lao động, mà số người đang trong quan hệ lao động khoảng hơn 20 triệu người. Như vậy, số lao động tham gia hiện nay là chưa đầy đủ. Để phát triển, mở rộng được số đối tượng này trước tiên cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, thực hiện việc đóng đúng, đóng đủ đối tượng.

Về lâu dài, chúng ta cần sửa đổi quy định về mở rộng đối tượng. Thí dụ, mở rộng đối tượng là lao động có giao kết hợp đồng theo mùa vụ, từ đủ 1 tháng trở lên để đồng nhất với đối tượng tham gia BHXH hiện nay.

Ngoài ra cần xem xét, phát triển, mở rộng đối tượng ở khu vực chính thức và ở khu vực phi chính thức. Phi chính thức ở đây là nhóm đối tượng là đáng lẽ phải có giao kết hợp đồng lao động nhưng không thực hiện giao kết hợp đồng lao động. Do đó cần tăng trường thanh tra và tuyên truyền để thông tin đến được người lao động về quyền và trách nhiệm của họ khi tham gia chính sách này. Trên cơ sở đó, NLĐ có quyền đòi hỏi quyền lợi của mình và người sử dụng lao động phải đáp ứng những quyền đó.

Bên cạnh đó, chúng ta cần tăng cường công tác thông tin tuyên truyền, đặc biệt tuyên truyền về quyền và trách nhiệm của người lao động và người sử dụng lao động khi thực hiện chính sách BHTN. Bởi vì, chính sách BHTN là hoàn toàn có lợi ích thiết thực đối với cả hai nhóm đối tượng này. Khi chấm dứt quan hệ lao động, thay vì người sử dụng lao động phải chi trả trợ cấp thôi việc, mất việc thì nếu tham gia chính sách này thì người sử dụng lao động sẽ được miễn trách nhiệm chi trả.

Thêm vào đó, khi quy định tham gia là bắt buộc thì không thuộc đối tượng có muốn cũng không được tham gia, và nếu là đối tượng thì không muốn cũng phải tham gia. Hiện nay các quy định này đã rất đầy đủ, có chế tài từ xử phạt vi phạm hành chính tới xử lý hình sự theo các nghị định và luật liên quan. Trên cơ sở tuyên truyền về quyền lợi, trách nhiệm cũng như xử lý các vi phạm, cùng với tăng cường thanh tra, kiểm tra, đồng thời nâng cao năng lực của các cơ quan liên quan thực hiện chính sách thì sẽ thúc đẩy các đối tượng tích cực tham gia.

Ngoài ra, chúng ta cũng cần đẩy mạnh ứng dụng CNTT, cải cách thủ tục hành chính để có thể tạo điều kiện thuận lợi hơn nữa cho các đối tượng tham gia, qua đó có thể mở rộng đối tượng theo quy định đồng thời nâng cao ý thức tuân thủ pháp luật của các đối tượng liên quan khi tham gia chính sách này.

Ông Đào Duy Hiện:

Với số kết dư Quỹ BHTN theo quy định như hiện nay, trong thời gian tới, nếu tình huống người hưởng BHTN vẫn tăng do tình hình dịch bệnh, thì Quỹ vẫn bảo đảm cân đối được trong ngắn hạn và trung hạn.

Ông Tạ Văn Thảo:

Chúng ta đã nhận thấy sự cần thiết về chính sách bảo hiểm nói chung và chính sách hỗ trợ cho người lao động nói riêng. Từ thực tế hoạt động của trung tâm chúng tôi có những ý kiến đề xuất như sau để hoàn thiện chính sách cho người lao động. Chính phủ cần quan tâm đến những điều kiện sau:

Hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị cho các trường nghề theo hướng phát triển trường nghề chất lượng cao và một số trường nghề chuyên biệt đủ điều kiện đào tạo cho một số nghề trọng điểm, nghề mà thị trường lao động đang thiếu hụt về nguồn nhân lực.

Nên mở rộng các đối tượng được hỗ trợ học nghề, không chỉ với mỗi đối tượng đủ điều kiện hưởng TCTN và đã đóng đủ 9 tháng BH thất nghiệp như hiện nay. 

Định hướng người lao động tiếp cận những việc làm bền vững hơn khi có tay nghề nâng cao.

Có chính sách quan tâm công tác nghiên cứu đánh giá nhu cầu của thị trường lao động để việc dạy nghề phù hợp hơn với nhu cầu của thị trường lao động.

Quan tâm đầu tư trang thiết bị, công nghệ cho hệ thống Trung tâm theo hướng ứng dụng công nghệ để xây dựng cơ sở dữ liệu thị trường lao động phục vụ công tác tư vấn, giới thiệu việc làm.

Nhà nước cũng cần quan tâm hỗ trợ các Trung tâm trong việc đào tạo, bồi dưỡng, nâng cao trình độ, kỹ năng cho cán bộ nhân viên các Trung tâm để triển khai thực hiện công tác tư vấn hỗ trợ học nghề, tư vấn giới thiệu việc làm để nâng cao hiệu quả công tác giải quyết chính sách Bảo hiểm thất nghiệp, hỗ trợ được nhiều hơn cho NLĐ.

Có cơ chế đặc thù quan tâm đời sống thu nhập cho số cán bộ nhân viên làm công tác này để thu hút người có kỹ năng nâng cao chất lượng công tác tư vấn.

Ông Trần Tuấn Tú trả lời:

Theo báo cáo của các địa phương, tất cả những người thất nghiệp có nguyện vọng học nghề đều được tổ chức hỗ trợ học nghề theo đúng quy định của pháp luật. Số người được hỗ trợ học nghề có xu hướng tăng qua từng năm, đặc biệt từ sau khi Luật Việc làm có hiệu lực thi hành.

Năm 2015 có 24.363 người được hỗ trợ học nghề, năm 2017 có 28.537 người (tăng 17,2% so với năm 2015); năm 2019 số người được hỗ trợ học nghề là 41.906 người (tăng 72% với năm 2015, gấp 155 so với năm 2010); 11 tháng đầu năm 2020 do ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19 nên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp phải tạm ngưng hoạt động (đặc biệt là trong giai đoạn thực hiện giãn cách xã hội) nên số người được hỗ trợ học nghề giảm (giảm 37,5% so với cùng kỳ năm 2019). Tính đến hết tháng 11 năm 2020, tổng số người được hỗ trợ học nghề là hơn 251 nghìn người, với tổng chi là hơn 482 tỷ đồng.

Tuy nhiên, nếu so sánh với tổng số người hưởng trợ cấp thất nghiệp thì số lượng người học nghề chưa cao, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đã chỉ đạo các Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Trung tâm dịch vụ việc làm tăng cường tư vấn học nghề, cải tiến quy trình hỗ trợ học nghề nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho người thất nghiệp được hỗ trợ học nghề nhưng số người có nguyện vọng và được hỗ trợ học nghề không nhiều là do các nguyên nhân chủ yếu sau:

Thứ nhất, đa số lao động thất nghiệp là lao động phổ thông, đời sống khó khăn không có nguồn dự trữ hoặc hỗ trợ khác nên khi bị mất việc người lao động chỉ quan tâm đến việc hưởng trợ cấp thất nghiệp. Vì vậy, tâm lý chung là dành thời gian kiếm sống tìm các công việc khác để duy trì cuộc sống rồi mới tính đến việc học nghề. Mặt khác, một số công ty ở các khu công nghiệp khi tuyển dụng chủ yếu là tuyển lao động phổ thông, nên người lao động có thể tìm kiếm được việc làm mới ngay sau khi mất việc mà không cần học nghề khác. Hoặc nếu có học nghề, người lao động cũng chỉ được doanh nghiệp bố trí công việc và trả lương theo vị trí lao động phổ thông.

Thứ hai, mức hỗ trợ học nghề hiện nay thấp (hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/tháng) và thời gian hỗ trợ ngắn (tối đa 6 tháng) nên chưa đáp ứng được một số nghề trình độ trung cấp trở lên. Mặt khác, tại một số địa phương, người lao động ít có cơ hội lựa chọn nghề vì các danh mục nghề đào tạo chưa phong phú, trang thiết bị dạy nghề lạc hậu, ít cơ sở dạy nghề,... Đồng thời, chưa thực hiện hỗ trợ đào tạo kỹ năng nghề do đó chưa hấp dẫn người lao động tham gia học nghề.

Cuối cùng là người lao động nghỉ việc có xu hướng chuyển về quê tự tạo việc làm hoặc tìm việc làm mới nhằm giảm chi phí sinh hoạt, hợp lý hóa gia đình.

Hiện nay, để tạo điều kiện đối với người thất nghiệp tham gia học nghề, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội đang trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định quy định mức hỗ trợ học nghề đối với người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp (thay thế quyết định 77/2014/QĐ-TTg ngày 24-12-2014) theo đó mức hỗ trợ học nghề của người lao động được nâng lên so với quy hiện hành.

Ngoài ra, Cục Việc làm cũng đang nghiên cứu để đề xuất cấp có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định có liên quan đến chế độ hỗ trợ học nghề theo hướng nâng mức hỗ trợ, đa dạng các hình thức hỗ trợ, linh hoạt về thời gian hỗ trợ, cải tiến quy trình hỗ trợ học nghề bảo đảm đơn giản hóa thủ tục hành chính...; phối hợp với các cơ quan liên quan để xây dựng danh mục nghề, chương trình dạy nghề phù hợp với nhu cầu của người sử dụng lao động; đẩy mạnh hợp tác liên ngành, hợp tác quốc tế về việc hỗ trợ học nghề cho người lao động nhằm tăng cường hơn nữa công tác hỗ trợ học nghề đối với người lao động tham gia bảo hiểm thất nghiệp.

Ông Tạ Văn Thảo: Theo quy định hiện hành, người lao động hưởng BH thất nghiệp được hưởng các quyền lợi, chế độ hỗ trợ sau:

+ Được hưởng TCTN theo quy định;

+ Được cấp thẻ BHYT theo quy định;

+ Được hỗ trợ tư vấn giới thiệu việc làm miễn phí;

+ Được hỗ trợ học nghề (Mức hỗ trợ tối đa 1 triệu đồng/tháng. Mức hỗ trợ được tính theo tháng, tùy theo từng nghề; Thời gian người lao động được hỗ trợ học nghề theo thời gian học nghề thực tế nhưng không quá sáu tháng).

Các chế độ trên người lao động có thể được hưởng đồng thời theo nhu cầu. Như vậy, người lao động khi tham gia khóa học nghề vẫn được hưởng trợ cấp thất nghiệp bình thường (trừ trường hợp người lao động có thời gian đóng BH thất nghiệp từ 9 tháng đến dưới 12 tháng - chưa đủ điều kiện để được hưởng TCTN).

Xin lưu ý là, người lao động đang hưởng TCTN không phải thực hiện thông báo hàng tháng về việc tìm kiếm việc làm theo quy định nếu thời gian thông báo về việc tìm kiếm việc làm nằm trong khoảng thời gian mà người lao động đang tham gia khóa học nghề theo quyết định của Sở Lao động, Thương binh và Xã hội và có xác nhận của cơ sở dạy nghề.

Ông Đào Duy Hiện: 

Nguyên nhân dẫn đến kết quả thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp hưởng sai quy định còn thấp là do nhiều lý do.

Thứ nhất, theo quy định tại khoản 1 và khoản 2, Điều 21 của Nghị định 28/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Việc làm về bảo hiểm thất nghiệp, để xác định thời điểm chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp của người lao động, căn cứ vào các giấy tờ có liên quan đến việc chấm dứt hợp đồng lao động, hợp đồng về việc làm và quyết định tuyển dụng do người lao động cung cấp. Do đó, việc ra quyết định chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp đối với những trường hợp này, thường mất rất nhiều thời gian. Và thậm chí, có những trường hợp mà không thực hiện chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp do người lao động không phối hợp cung cấp thông tin theo quy định.

Nguyên nhân thứ hai là người lao động không hợp tác hoặc không liên lạc được với người lao động mà nguyên nhân chủ yếu là do người lao động không hợp tác trong việc cung cấp các giấy tờ để làm thủ tục chấm dứt hưởng theo quy định, và cũng như không hợp tác trong việc hoàn trả lại tiền hưởng sai quy định.

Để giải quyết vấn đề này, Bảo hiểm xã hội Việt Nam sẽ thực hiện việc kiến nghị với các cơ quan có thẩm quyền khi sửa đổi các quy định của pháp luật có liên quan như: bổ sung quy định về thủ tục chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp đối với các trường hợp hưởng sai quy định do cơ quan có thẩm quyền. Trong đó, có cơ quan thực hiện chính sách, cơ quan thanh tra kiểm tra việc thực hiện chính sách, để phát hiện ra bằng chứng cụ thể thì có thể ra quyết định chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thứ hai là bổ sung trách nhiệm của đơn vị sử dụng lao động cung cấp hợp đồng lao động hoặc hợp đồng làm việc của người lao động bị phát hiện vừa đóng bảo hiểm xã hội vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp để làm căn cứ chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thứ ba là sẽ cho phép cơ quan thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp bao gồm ngành lao động thương binh xã hội và ngành bảo hiểm xã hội thực hiện việc thu hồi trợ cấp thất nghiệp thông qua những biện pháp khấu trừ tiền hưởng các chế độ khác của người lao động nếu có phát sinh sau đó.

Ông Đào Duy Hiện:

Như chúng ta đã biết, năm 2020 chuẩn bị kết thúc, dịch bệnh Covid-19 đã ảnh hưởng rất lớn đến các hoạt động sản xuất, kinh doanh, đặc biệt là của các doanh nghiệp. Ngành BHXH đã thực hiện điều chỉnh một số cuộc thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch của năm nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp khôi phục sản xuất kinh doanh sau thời gian giãn cách xã hội. Và chúng tôi tập trung kiểm soát dữ liệu quản lý, trong đó có dữ liệu quản lý thu và dữ liệu giải quyết chế độ BHXH và BHTN. 

Trong giai đoạn 2016-2019, toàn ngành BHXH đã thực hiện 23.500 cuộc thanh tra chuyên ngành, kịp thời phát hiện hơn 172 nghìn NLĐ thuộc đối tượng tham gia nhưng chưa tham gia hoặc đóng thiếu thời gian với số tiền đề nghị truy đóng BHXH, BHTN hơn 497 triệu đồng, hơn 173 nghìn NLĐ đóng không đúng mức quy định với số tiền truy đóng là hơn 239 triệu đồng. Thông qua kiểm tra việc hưởng chế độ BHTN, chúng tôi kịp thời phát hiện 3.500 đối tượng hưởng chế độ BHTN không đúng quy định với số tiền đề nghị thu hồi là hơn 17 tỷ đồng.

Từ kết quả trên, BHXH Việt Nam đã kiến nghị các cơ quan có thẩm quyền, trực tiếp là Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tiếp tục có chỉ đạo đối với các Sở Lao động, Thương binh và Xã hội, thực hiện tăng cường phối hợp BHXH tỉnh trong thực hiện chính sách BHTN và có biện pháp quản lý lao động tại doanh nghiệp. Từ đó, có cơ sở để xác minh thông tin, tình trạng việc làm của NLĐ.

Ông Đào Duy Hiện:

Trong giai đoạn từ 2015 đến nay, ngành bảo hiểm xã hội đã đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong quản lý và thực hiện nhiệm vụ. Cụ thể, tới nay, BHXH Việt Nam đã triển khai giao dịch điện tử trong lĩnh vực thu BHXH, BHYT và BHTN và cấp sổ BHXH tại 63 tỉnh, thành phố trên cả nước.

BHXH Việt Nam cũng đã chuẩn bị đầy đủ hạ tầng, sẵn sàng thực hiện việc kết nối, chia sẻ dữ liệu về BHTN với cơ quan lao động, và thống nhất dự kiến sẽ trao đổi dữ liệu thông qua trục liên thông quốc gia do Bộ Thông tin và Truyền thông là đầu mối quản lý.

Trong khi chưa thực hiện kết nối, chia sẻ dữ liệu này giữa hai ngành, BHXH Việt Nam cũng đã có công văn chỉ đạo cấp tài khoản tra cứu trên Cổng thông tin BHXH Việt Nam, nhằm hỗ trợ cho cán bộ nghiệp vụ tại các trung tâm dịch vụ việc làm tra cứu các thông tin về tình trạng đóng BHXH, BHTN cũng như tình trạng hưởng chế độ BHXH của người đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Qua đó, triển khai giao dịch điện tử trong giải quyết chế độ BHTN, đồng thời thực hiện liên thông, chia sẻ dữ liệu về BHTN giữa hai ngành, để đối chiếu, quản lý đối tượng hưởng BHTN được chặt chẽ, kịp thời và chính xác.

Mặt khác, để thực hiện có hiệu quả chính sách BHTN, BHXH Việt Nam cũng đã ký quy chế phối hợp công tác với Tổng cục Thuế. Trong thời gian tới, sẽ tiếp tục triển khai để bảo đảm kết nối tự động, cập nhật và chia sẻ thông tin, trao đổi giữa các cơ quan được thường xuyên, liên tục, kịp thời. Trên cơ sở đó, có thể khai thác đối tượng tham gia BHXH, BHTN. Đồng thời, BHXH Việt Nam cũng xúc tiến, triển khai kết nối, chia sẻ dữ liệu với các cơ quan, bộ, ngành có liên quan.

Ông Trần Tuấn Tú: 

Theo Thông tư 28 của Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, tất cả những trình tự thủ tục đã được quy định rất cụ thể và một trong những quy định hiện nay bắt buộc đối với người lao động, là trong luật đã quy định: Người động có nhu cầu nộp hồ sơ để hưởng trợ cấp thất nghiệp thì phải trực tiếp nộp hồ sơ tại Trung tâm Dịch vụ việc làm, nơi họ muốn hưởng trợ cấp thất nghiệp.

Thứ hai, trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp, người lao động phải trực tiếp phải thông báo về tình trạng việc làm hằng tháng, tức là tính tích cực tìm việc làm trong thời gian hưởng trợ cấp thất nghiệp. Đấy là điều bắt buộc trong quy định của Luật. Trong giai đoạn dịch Covid-19, Chính phủ đã có nới lỏng, cho phép người lao động có thể nộp bằng hình thức gián tiếp, thay vì phải trực tiếp.

Hiện nay, các cơ quan thực hiện, cụ thể là ngành LĐ, TB và XH, Sở LĐ, TB và XH và Trung tâm Dịch vụ Việc làm đang thực hiện việc tiếp nhận và giải quyết hồ sơ được hưởng các chế độ bảo hiểm thất nghiệp.

Bên cạnh đó, cơ quan BHXH là hệ thống cơ quan BHXH hiện nay, thực hiện thu chi và quản lý Quỹ BH thất nghiệp, thì trong quy định đã có những cái quy định về nghiệp vụ về trình tự, thủ tục đã rất rõ ràng. Các cơ quan đang tiến hành để ứng dụng công nghệ thông tin, cũng như cải cách thủ tục hành chính để người lao động và người sử dụng lao động có thể tiếp cận dễ dàng hơn trong việc tham gia hay thụ hưởng chính sách.

Tuy nhiên, với những quy định bắt buộc, chúng ta phải tuân thủ và phải thực hiện. Hiện nay, Quỹ BHXH như chia sẻ của ông Hiện, đã thực hiện việc giao dịch trong vấn đề tham gia bảo hiểm thất nghiệp nói riêng và bảo hiểm xã hội và BHYT nói chung. Người lao động tham gia thông qua người sử dụng lao động đã có thể giao dịch trực tuyến.

Ngoài ra, liên quan đến giải quyết hưởng bảo hiểm thất nghiệp, hiện nay, Bộ LĐ, TB và XH đang thực hiện theo Nghị định 166/2016 của Chính phủ, đã và đang xây dựng các điều kiện về cơ sở hạ tầng cũng như cơ sở dữ liệu, để có thể tiến hành tiến tới giao dịch điện tử trong thực hiện bảo hiểm thất nghiệp.

Tất nhiên, thực hiện giao dịch trên những quy định hiện nay của pháp luật là những thủ tục có thể áp dụng giao dịch điện tử. Quy định nào bắt buộc phải trực tiếp sẽ phải tuân thủ.

Liên quan đến nội dung bạn đọc quan tâm là nhận trợ cấp thất nghiệp muộn. Hiện nay, theo quy định, người lao động có nhu cầu hưởng trợ cấp thất nghiệp, trong thời hạn ba tháng kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động làm việc nếu có nhu cầu thì nộp hồ sơ, tức là thời hạn nộp hồ sơ để hưởng chế độ bảo hiểm thất nghiệp trong ba tháng, kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động. Và nguyên tắc là thời điểm hưởng trợ cấp thất nghiệp, người lao động tính từ ngày 16, theo lịch làm việc kể từ ngày nộp đủ hồ sơ cho Trung tâm Dịch vụ việc làm.

Do vậy, việc nộp hồ sơ thời điểm nào thì căn cứ vào việc đủ điều kiện hay không, khi được Giám đốc Sở LĐ, TB và XH ban hành quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp, thời điểm hưởng trợ cấp thất nghiệp sang ngày 16, tính trong ngày làm việc kể từ ngày nộp đủ hồ sơ.

Trong quá trình thực hiện, do sai sót về giấy tờ, cần phải điều chỉnh, thì hiện nay BHXH đã ban hành các Quyết định của Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam về điều chỉnh các thông tin nói chung và trong đó, những sai thông tin sai lệch về chứng minh nhân dân sẽ thực hiện theo điều chỉnh của cơ quan BHXH hướng dẫn. Tuy nhiên, quyền lợi về bảo hiểm thất nghiệp vẫn được thực hiện theo quy định hiện hành.

Trong quá trình tổ chức thực hiện sẽ có độ trễ liên quan đến việc điều chỉnh thông tin, bởi, hiện nay, BHXH Việt Nam đang khẩn trương và đã hoàn thiện được cơ sở dữ liệu về tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc. Tuy nhiên, vẫn có những trường hợp cá biệt liên quan đến sai sót trong hồ sơ tham gia, cũng như lưu trữ trên hệ thống dữ liệu.

Bộ LĐ, TB và XH đã được Chính phủ giao xây dựng nghị định về cơ sở dữ liệu BHXH nói chung, trên cơ sở dữ liệu của cơ quan BHXH cũng như bên cơ sở dữ liệu về BHXH khi được Chính phủ thông qua, cũng như tốc độ đẩy nhanh ứng dụng công nghệ thông tin trong triển khai thực hiện bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp.

Tôi hy vọng, trong thời gian sớm nhất, những thủ tục có thể giao dịch điện tử để giảm thời gian, chi phí đi lại, cũng như chi phí tài chính khác đối với người lao động và người sử dụng lao động sẽ được giảm thiểu tối đa.

Kính thưa Quý vị và các khách mời

Sau gần hai giờ đồng hồ, chúng tôi đã nhận và cùng các khách mời của chương trình giải đáp được rất nhiều vấn đề thiết thực với người lao động.

Chúng ta đã làm rõ chủ trương chính sách về BHTN của Đảng và Nhà nước, thể hiện tính rất ưu việt. Đặc biệt, khi chúng ta nhìn lại một năm vừa qua, tình hình kinh tế - xã hội bị ảnh hưởng bởi đại dịch Covid-19.

Khách mời của chương trình đã giải đáp các vấn đề về đối tượng thụ hưởng, thủ tục thanh toán… Một vấn đề quan trọng hơn nữa là khách mời đã giải đáp về đào tạo nghề, hỗ trợ đào tạo nghề để người lao động nhanh chóng có được việc làm.

Đây là những nội dung quan trọng để tiến tới góp phần hoàn thiện chính sách về BHTN sao cho sát với thực tiễn đời sống. Chúng ta mong rằng, sẽ có rất ít người thất nghiệp. Những người đang thất nghiệp sẽ nhanh chóng có việc làm mới.

Chúng tôi sẽ tiếp tục nhận những câu hỏi của độc giả và chuyển tới cơ quan chức năng để giải đáp cho độc giả về vấn đề BHTN, cũng như những chủ trương của Đảng và Nhà nước.

Xin trân trọng cảm ơn khách mời và quý độc giả!