Để đạt được mục tiêu mà Nghị quyết số 28-NQ/TW về cải cách chính sách BHXH đề ra đến năm 2025 đạt khoảng 45% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH, trong đó nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 2,5% lực lượng lao động trong độ tuổi, đòi hỏi phải có những giải pháp đồng bộ

Theo Tổng cục Thống kê (Bộ Kế hoạch và Đầu tư), tổng số lao động khu vực phi chính thức ở nước ta hiện nay gần 18 triệu người, tập trung chủ yếu ở các nhóm ngành: Bán buôn, bán lẻ; sửa chữa ô tô, xe máy; công nghiệp chế biến, chế tạo; xây dựng; lao động tại gia đình, người giúp việc nhà... Mặc dù có những đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế-xã hội (KT-XH), song phần lớn lao động thuộc khu vực này chưa tiếp cận được mạng lưới an sinh xã hội thông qua chính sách BHXH. Tương tự, việc phát triển BHXH tự nguyện đối với nông dân còn gặp không ít khó khăn. Tính đến nay, trong tổng số khoảng 15,67 triệu người tham gia BHXH (đạt 31,8% lực lượng lao động trong độ tuổi) thì mới có hơn 890.000 người tham gia BHXH tự nguyện.

Nguyên nhân khiến số người tham gia BHXH tự nguyện chưa đáp ứng được kỳ vọng trước hết là do NLĐ thuộc khu vực phi chính thức chưa hình thành thói quen tham gia BHXH, trong khi đó, công tác tuyên truyền chưa đạt hiệu quả thiết thực, đội ngũ tuyên truyền viên, tư vấn viên còn hạn chế về nghiệp vụ, thiếu kỹ năng tiếp cận đối tượng, chưa làm cho NLĐ thực sự yên tâm khi tham gia BHXH tự nguyện. Ngoài ra, hiện nay người tham gia BHXH bắt buộc được chi trả với 5 chế độ: Ốm đau, thai sản, tai nạn lao động-bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất, nhưng người tham gia BHXH tự nguyện chỉ được chi trả 2 chế độ là hưu trí và tử tuất. Đây cũng là một trong những rào cản khiến NLĐ chưa mặn mà với BHXH tự nguyện...

Tại Hà Nam, để phát triển BHXH tự nguyện, trong những năm qua, BHXH tỉnh đã đẩy mạnh phối hợp với các sở, ban, ngành, đoàn thể tuyên truyền, vận động người dân tham gia. Chị Nguyễn Thanh Nga (phường Lam Hạ, TP Phủ Lý) trước đây làm công nhân cho một doanh nghiệp sản xuất tại Khu công nghiệp Đồng Văn. Tuy nhiên, sau khi sinh con, chị đã nghỉ việc và mở cửa hàng tạp hóa nhỏ. Sau khi được tư vấn và hiểu rõ lợi ích, chị đã tham gia BHXH tự nguyện. Chị Nga cho biết: “Tham gia BHXH tự nguyện, người dân sẽ được Nhà nước hỗ trợ 10% mức đóng góp, đặc biệt, hộ nghèo được hỗ trợ 30% và hộ cận nghèo được hỗ trợ 25%. Dù là lao động tự do nhưng tôi rất yên tâm vì vẫn tham gia BHXH để sau này được hưởng chế độ hưu trí...”. Qua tìm hiểu chúng tôi được biết, thời gian qua, tại phường Lam Hạ, hội phụ nữ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển BHXH tự nguyện. Những hội viên hội phụ nữ được ví như cánh tay nối dài của ngành BHXH trong việc giúp người dân nhận thức được tầm quan trọng và quyền lợi khi tham gia BHXH tự nguyện. Chị Nguyễn Thị Thanh, hội viên Hội Phụ nữ phường Lam Hạ cho biết: “Để người dân hiểu rõ các chính sách về BHXH tự nguyện, chúng tôi thường xuyên phối hợp tuyên truyền trên đài truyền thanh phường hoặc thông qua các hội nghị tổ chức tại phường. Thông qua tuyên truyền để làm thay đổi nhận thức của người dân khiến họ tin tưởng, yên tâm và tích cực tham gia BHXH tự nguyện”.

Với tỉnh Ninh Bình, năm 2020, khắc phục khó khăn trong tuyên truyền chính sách BHXH tự nguyện đến người dân do ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, BHXH tỉnh đã tận dụng thời gian dịch bệnh được kiểm soát để phối hợp với bưu điện, đại lý thu... tổ chức các buổi tư vấn, giải đáp chính sách BHXH tự nguyện đến từng người dân. Ông Đinh Nho Khánh, Phó giám đốc BHXH tỉnh Ninh Bình cho biết: “Chính sách BHXH tự nguyện không vì mục đích lợi nhuận, được Nhà nước bảo hộ và hỗ trợ một phần mức đóng, do cơ quan BHXH thực hiện. Người tham gia BHXH tự nguyện được lựa chọn phương thức đóng, mức đóng phù hợp với điều kiện của bản thân. Trong 6 tháng đầu năm 2020, số người tham gia BHXH tự nguyện tại Ninh Bình còn thấp, nguyên nhân là do ảnh hưởng của dịch Covid-19, công tác tuyên truyền cũng như công tác triển khai cũng phải tạm dừng để thực hiện giãn cách xã hội. Thời gian tới, chúng tôi sẽ tập trung tuyên truyền để nâng cao số lượng người tham gia BHXH tự nguyện”.

Để thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện, ông Trần Đình Liệu, Phó tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho rằng, thời gian tới, ngành BHXH cần chú trọng tăng cường phối hợp với các bộ, ngành, các cơ quan truyền thông, chính quyền các cấp đẩy mạnh công tác tuyên truyền để người dân hiểu rõ quyền, lợi ích của việc tham gia BHXH tự nguyện, đặc biệt phải xây dựng, củng cố niềm tin của người dân đối với chính sách BHXH tự nguyện. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đề xuất, kiến nghị hoàn thiện hệ thống pháp luật về BHXH để tăng tính hấp dẫn, tạo thuận lợi hơn nữa cho người dân tham gia, nhất là sửa đổi quy định về điều kiện, thời gian đóng BHXH tự nguyện để được hưởng lương hưu, kết hợp điều chỉnh cách tính hưởng lương hưu; quy định điều chỉnh tăng và linh hoạt hơn về sự hỗ trợ của Nhà nước cho người tham gia BHXH tự nguyện, nhất là với đối tượng người nông dân, NLĐ thuộc khu vực phi chính thức không thuộc hộ nghèo, cận nghèo để tăng mức độ hấp dẫn, thu hút người dân tham gia BHXH tự nguyện...