Trong quá trình tổng hợp ý kiến góp ý dự thảo Luật BHXH (sửa đổi), cơ quan soạn thảo nhận được nhiều ý kiến khác nhau. Theo đó, nhóm ý kiến thứ nhất, đa số thống nhất về việc cần thiết phải có sự hỗ trợ từ NSNN nhằm tăng tính hấp dẫn, thu hút người dân tham gia BHXH, hạn chế việc hưởng BHXH một lần. Một số ý kiến cũng đề nghị cần tăng mức hỗ trợ (giảm độ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội từ 80 tuổi xuống 75 tuổi; tăng mức trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện). Nhóm ý kiến thứ hai đề nghị kinh phí đảm bảo trợ cấp thai sản đối với người tham gia BHXH tự nguyện; BHYT đối với người hưởng trợ cấp hằng tháng trước khi đủ tuổi hưởng trợ cấp hưu trí xã hội không lấy từ NSNN mà từ nguồn quỹ BHXH.

Tuyên truyền chính sách BHXH, BHYT

Bộ LĐ-TB&XH cho rằng, để đạt được mục tiêu Trung ương giao tại Nghị quyết số 28-NQ/TW, ứng phó hiệu quả với quá trình già hóa dân số, bên cạnh các giải pháp về chính sách, vai trò của Nhà nước trong việc hỗ trợ người dân tham gia và hưởng BHXH là nhân tố quyết định để đạt được mục tiêu đề ra.

Cụ thể, đến năm 2030, phấn đấu đạt khoảng 60% lực lượng lao động trong độ tuổi tham gia BHXH, tương đương 29,4 triệu người, trong đó nông dân và lao động khu vực phi chính thức tham gia BHXH tự nguyện chiếm khoảng 5% lực lượng lao động trong độ tuổi, tương đương 2,45 triệu người. Khoảng 60% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 8,94 triệu người. Tuy nhiên, đến hết năm 2022, mới chỉ có 35% số người sau độ tuổi nghỉ hưu được hưởng lương hưu, BHXH hằng tháng và trợ cấp hưu trí xã hội, tương đương 5,1 triệu người.

Cũng theo Bộ LĐ-TB&XH, về kinh nghiệm quốc tế, Ngân hàng Thế giới (WB) và Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO) đã tổng hợp kinh nghiệm triển khai thực hiện chính sách BHXH của hơn 100 quốc gia trên thế giới cho thấy, rất ít quốc gia có mức thu nhập bình quân đầu người 20.000 USD/năm đạt được diện bao phủ BHXH 60% lực lượng lao động trong độ tuổi nếu không có sự hỗ trợ từ NSNN. Muốn mở rộng diện bao phủ BHXH, chỉ có con đường duy nhất là phải phát triển song song cả hai chính sách, đó là quy định việc tham gia bắt buộc đối với đối tượng lao động có quan hệ lao động và quy định việc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ từ NSNN đối với nhóm đối tượng còn lại (lao động không có quan hệ lao động bằng HĐLĐ). Đặc biệt, bài học của Trung Quốc khi đạt tỷ lệ bao phủ 75%, thì trong đó 35% đến từ quy định BHXH bắt buộc và 40% đến từ quy định BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ từ NSNN. Đồng thời, tỷ lệ trung bình NSNN hỗ trợ cho hệ thống BHXH của các nước khoảng 3-4% GDP/năm.

Thực tiễn tại Việt Nam cho thấy, trong giai đoạn trước năm 2008, khi chưa có chính sách hỗ trợ người dân tham gia BHXH tự nguyện từ NSNN, diện bao phủ BHXH luôn ở mức dưới 20% lực lượng lao động trong độ tuổi. Đặc biệt, số người tham gia BHXH tự nguyện rất thấp, luôn ở mức 0,43% lực lượng lao động trong độ tuổi. Sau khi Nghị quyết số 28-NQ/TW đi vào cuộc sống, với sự vào cuộc của các địa phương, cùng với chính sách hỗ trợ từ NSNN đối với người tham gia BHXH tự nguyện được triển khai rộng, tỷ lệ bao phủ BHXH đã đạt 38,7% lực lượng lao động trong độ tuổi vào năm 2022. Trong đó, tỷ lệ lao động tham gia BHXH tự nguyện đạt 3,18%, gấp 7,39 lần so với trước khi có Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Từ các căn cứ trên, Bộ LĐ-TB&XH thống nhất đề nghị cần có sự hỗ trợ từ NSNN để bổ sung thêm chế độ, gia tăng quyền lợi, tăng tính hấp dẫn nhằm thu hút người dân tham gia BHXH.