Trong khi, tính đến hết tháng 10, tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) của BHXH các tỉnh, thành phố là 14.237 tỷ đồng, làm quyền lợi của hàng trăm nghìn người lao động bị ảnh hưởng.

Vướng mắc trong phối hợp

Tại Hội nghị triển khai các giải pháp khởi kiện, thanh tra, thu nợ BHXH, BHYT, BHTN do BHXH Việt Nam phối hợp Tổng LĐLĐ tổ chức ngày 16-11 vừa qua, hai cơ quan đã cùng trao đổi ý kiến, tìm cách tháo gỡ khó khăn trong việc triển khai khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH, BHYT.

Theo số liệu của BHXH Việt Nam, trong 10 tháng, chỉ tính riêng tổng số nợ BHXH là 9.550 tỷ đồng, trong đó số tiền nợ BHXH thời gian từ ba tháng trở lên là 6.869 tỷ đồng, chiếm tới 72% số tiền nợ. Nợ BHTN là 516 tỷ đồng, chiếm 3,62% tổng số tiền nợ. Nợ BHYT là 4.170 tỷ đồng, chiếm 29,31% tổng số tiền nợ…

Đánh giá về công tác phối hợp thu hồi nợ, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu nhận định: hiện nay, hai công cụ, biện pháp giảm nợ chính là thanh tra, kiểm tra việc đóng nộp BHXH, BHYT, BHTN và khởi kiện đã chính thức được thực hiện. Tuy nhiên, đến nay số nợ có xu hướng tăng lên do nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân triển khai các quy định chậm của cả ngành BHXH và LĐLĐ. Đáng chú ý, sau hai tháng thực hiện quy chế phối hợp ở cấp T.Ư, nhưng một số đơn vị BHXH tỉnh chưa ký quy chế phối hợp với LĐLĐ. Cùng với đó, công tác kiểm tra đơn vị nợ đóng, chậm đóng BHXH là nhiệm vụ thường xuyên của ngành BHXH nhưng khi có chức năng thanh tra chuyên ngành đóng nộp thì các địa phương vẫn còn lúng túng trong việc triển khai thực hiện.

Thực tế, sau hai tháng triển khai thực hiện Quy chế phối hợp giữa BHXH Việt Nam và Tổng LĐLĐ về trao đổi, cung cấp thông tin, tài liệu trong việc khởi kiện ra tòa án đối với các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT, BHTN, BHXH Việt Nam cũng có công văn yêu cầu BHXH các địa phương triển khai thực hiện Quy chế, tuy nhiên, đến thời điểm này, mới có 47/63 tỉnh, thành phố ký kết Quy chế phối hợp.

Đồng thời, BHXH Việt Nam tiếp tục ban hành Công văn số 4381 ngày 2-11-2016 yêu cầu BHXH các tỉnh, thành phố định kỳ hằng tháng lập hồ sơ đơn vị khởi kiện đầy đủ gửi công đoàn cùng cấp; tham gia đầy đủ từ phần gửi hồ sơ, tranh tụng, bổ sung hồ sơ, thông tin khi tòa án và tổ chức công đoàn yêu cầu và báo cáo kịp thời những khó khăn, vướng mắc trong quá trình thực hiện; báo cáo số liệu các vụ khởi kiện định kỳ vào các ngày 10, 20, 30 hằng tháng. Đến ngày 15-11, cơ quan BHXH các cấp đã cung cấp danh sách, hồ sơ 95 đơn vị sử dụng nợ tiền BHXH cho công đoàn cùng cấp để thực hiện việc khởi kiện (trong đó, nhiều nhất BHXH tỉnh Điện Biên có 51 hồ sơ, Nam Định có chín hồ sơ…); tổ chức công đoàn đã tiếp nhận 71 hồ sơ. Nhưng đến nay, mới có duy nhất LĐLĐ TP Đà Nẵng tiến hành thủ tục khởi kiện một doanh nghiệp vào tháng 6-2016.

Theo Vụ trưởng Pháp chế (BHXH Việt Nam) Lương Anh Tuấn, nhiều địa phương chưa ký Quy chế, chưa cung cấp thông tin về khởi kiện với tổ chức công đoàn cùng cấp. Sau hai tháng thực hiện Quy chế phối hợp, số hồ sơ đơn vị sử dụng lao động nợ BHXH chuyển sang tổ chức công đoàn còn rất ít so với thực tế các đơn vị nợ BHXH. Nhưng các tổ chức công đoàn chưa khởi kiện vụ án nào.

Kiên quyết khởi kiện doanh nghiệp nợ bảo hiểm

Tại hội nghị trực tuyến, đại diện một số LĐLĐ các tỉnh đã nêu những khó khăn trong quá trình khởi kiện. Đại diện LĐLĐ tỉnh Đồng Nai cho rằng, sau khi tiếp nhận hồ sơ số doanh nghiệp nợ BHXH, do đấy là tranh chấp về quyền lợi cho nên đơn vị chưa khởi kiện thẳng ra tòa mà tìm các phương án hòa giải, báo cáo UBND trước rồi mới hoàn thiện hồ sơ gửi ra tòa án… Trưởng ban chính sách pháp luật Trương Ngọc Hùng (LĐLĐ TP Đà Nẵng) cho biết, từ nay đến cuối năm sẽ tiếp tục khởi kiện 10 doanh nghiệp, tháng 12-2016 LĐLĐ TP Đà Nẵng sẽ tiếp tục gửi hồ sơ sang tòa án để thụ lý vụ án. Chia sẻ những khó khăn trong quá trình khởi kiện, ông Trương Ngọc Hùng cho rằng, việc tổ chức khởi kiện không gặp rắc rối nhưng khó nhất là phải chọn được những doanh nghiệp có tiềm lực để khởi kiện thu hồi số nợ, còn đối với những doanh nghiệp chỉ còn trên giấy tờ, doanh nghiệp “chết lâm sàng” thì có khởi kiện cũng không có khả năng thi hành án. Trong khi đó, danh sách các doanh nghiệp nợ do cơ quan BHXH gửi sang thì chủ yếu là những doanh nghiệp đang gặp rất nhiều khó khăn.

Trước những khó khăn đó, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Mai Đức Chính lưu ý, hiện nay LĐLĐ các địa phương chưa khởi kiện nhưng đã sợ gặp khó khăn, vướng mắc. Trong khi LĐLĐ TP Đà Nẵng đã tiến hành khởi kiện ra tòa án và không gặp bất cứ khó khăn về thủ tục.

Để nhanh chóng triển khai công tác khởi kiện đơn vị nợ BHXH, Phó Chủ tịch LĐLĐ Mai Đức Chính cũng yêu cầu, LĐLĐ và BHXH các tỉnh phải thống nhất danh sách khởi kiện đơn vị nợ, lựa chọn khởi kiện những đơn vị hoạt động, có khả năng thi hành án. Trước tiên, cần khởi kiện đơn vị nợ từ ba tháng trở lên với số tiền lớn. LĐLĐ phải mạnh dạn chuyển hồ sơ đến tòa án cấp tỉnh, huyện. Với những đơn vị cấp huyện khó khởi kiện thì gửi tòa án cấp tỉnh. Nếu tòa án không thụ lý thì LĐLĐ yêu cầu tòa có văn bản nêu lý do gửi về Tổng LĐLĐ Việt Nam. Ngoài ra, cơ quan BHXH cũng cần quyết liệt trong thanh tra chuyên ngành, kết hợp nhiều giải pháp để giảm tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN; thậm chí phải có văn bản báo cáo vấn đề này với UBND tỉnh.

“Trường hợp tòa án không thụ lý thì yêu cầu có văn bản giải thích nguyên nhân. Nếu vướng ở đâu thì các địa phương báo cáo Tổng LĐLĐ Việt Nam để có đơn kiến nghị lên Tòa án Nhân dân tối cao xây dựng hướng dẫn khởi kiện đúng trình tự pháp luật”, ông Mai Đức Chính nhấn mạnh.

Hiện nay, Tổng LĐLĐ Việt Nam cũng đã lựa chọn 15 tỉnh, thành phố thí điểm thực hiện khởi kiện doanh nghiệp nợ, chậm đóng BHXH. Trong quá trình thực hiện xây dựng quy trình, hồ sơ khởi kiện, các địa phương phản ánh gặp nhiều vướng mắc về việc không có đơn ủy quyền của người lao động, chưa rõ quy trình khởi kiện, thiếu kinh phí khởi kiện, nhân lực, thuê luật sư... Tuy nhiên, Phó Chủ tịch LĐLĐ Mai Đức Chính cũng đề nghị, các tỉnh này phải nhanh chóng khởi kiện một số vụ để biết khó khăn, vướng mắc ở đâu, từ đó có báo cáo trình Chính phủ./.