Lý giải đề xuất này, Chính phủ cho biết đây là quy định mới được bổ sung so với dự thảo Luật Chính phủ trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6. Nội dung chính sách mới này liên quan đến việc ghi nhận thời gian chậm đóng, trốn đóng BHXH của giai đoạn đến trước ngày Luật BHXH (sửa đổi) được Quốc hội thông qua. Quy định nhằm giải quyết chế độ hưu trí và tử tuất, tức giải quyết tồn tại liên quan đến các đơn vị, doanh nghiệp đã phá sản, chủ bỏ trốn, ngừng hoạt động mà thiếu tiền đóng BHXH gây ảnh hưởng tới quyền lợi của NLĐ.

Tuy nhiên, Chính phủ cho rằng đây là vấn đề rất phức tạp. Việc đề xuất cơ chế xử lý cần được đánh giá tác động cũng như rà soát, cập nhật số liệu chính xác, cụ thể đối với từng NLĐ về thời gian, và số tiền chậm đóng, trốn đóng. Do đó, để đảm bảo tính khả thi, hiệu quả, đặc biệt tránh “tác dụng ngược”, tạo tiền lệ xấu cho DN “cố tình” trốn đóng BHXH, Chính phủ đề nghị Luật BHXH (sửa đổi) chỉ quy định nguyên tắc, giao Chính phủ quyết định, nguồn kinh phí thực hiện từ số tiền lãi mà người SDLĐ phải nộp khi vi phạm chậm đóng, trốn đóng BHXH. Bên cạnh đó, Chính phủ cũng thống nhất việc tách riêng các điều quy định rõ hành vi chậm đóng, trốn đóng và các biện pháp xử lý chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc tại các Điều 39, 40, 41 và 42.

Theo đó, Dự thảo Luật quy định DN chậm đóng, trốn đóng BHXH bắt buộc sẽ phải đóng đủ số tiền BHXH chậm đóng, trốn đóng và nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền BHXH chậm đóng, trốn đóng vào quỹ BHXH. Đồng thời, bị xử lý vi phạm hành chính theo quy định của pháp luật. Áp dụng biện pháp tạm hoãn xuất cảnh theo quy định của pháp luật nhập cảnh, xuất cảnh, quá cảnh, cư trú của người nước ngoài tại Việt Nam và xuất cảnh, nhập cảnh của công dân Việt Nam. Không xem xét trao tặng các danh hiệu thi đua, hình thức khen thưởng. Riêng với doanh nghiệp trốn đóng BHXH, ngoài các hình thức xử phạt trên còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của pháp luật.

Theo số liệu của cơ quan BHXH, có khoảng 206.000 NLĐ bị nợ đóng BHXH tại các DN đang làm thủ tục phá sản; đã có quyết định phá sản của Tòa án; không còn hoạt động kinh doanh tại địa chỉ đã đăng ký và không có người đại diện theo pháp luật. Số nợ đóng BHXH này gần như không có khả năng thu hồi. Cơ quan BHXH đã giải quyết theo hướng ghi nhận thời gian NLĐ được đóng đến đâu hưởng đến đó và không tính thời gian bị nợ. Nếu sau này DN đóng bù số nợ hoặc có nguồn tài chính khác bổ sung thì NLĐ tiếp tục được ghi nhận thêm.

Tính đến tháng 6/2023, đã có 30.241 NLĐ được hưởng các chế độ gồm hưu trí, tử tuất, BHXH một lần; hơn 34.500 NLĐ đã được xác nhận quá trình đóng đang bảo lưu; 77.627 NLĐ đã được xác nhận quá trình đóng, đang tiếp tục tham gia tại đơn vị mới. Số còn lại nếu đủ điều kiện hưởng các chế độ BHXH thì cơ quan BHXH sẽ tiếp tục giải quyết nhằm đảm bảo quyền lợi tốt nhất cho NLĐ theo quy định.