Với quyết tâm phấn đấu giảm tỷ lệ nợ đóng BHXH, bảo đảm quyền lợi cho người tham gia, BHXH tỉnh đã tích cực vào cuộc thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp như: đôn đốc thu nợ, kiểm tra, thanh tra chuyên ngành, phối hợp thanh tra, kiểm tra liên ngành tại các đơn vị, doanh nghiệp có số tiền nợ BHXH lớn, kéo dài. Trong 11 tháng năm 2024, Phòng Thanh tra – Kiểm tra (BHXH tỉnh) đã ban hành 364 quyết định thanh tra, kiểm tra; trong đó, đã hoàn thành việc thanh tra, kiểm tra 332 đơn vị, gồm thanh tra chuyên ngành, kiểm tra đột xuất 60 đơn vị và thanh tra, kiểm tra theo kế hoạch 272 đơn vị.

Cán bộ Bảo hiểm xã hội tỉnh thanh kiểm tra việc thực hiện chính sách bảo hiểm xã hội tại một doanh nghiệp trên địa bàn xã Cư Êbur (TP. Buôn Ma Thuột).

Qua đó, đã phát hiện 61 lao động chưa tham gia BHXH, BHYT, BHTN với số tiền phải truy đóng trên 523 triệu đồng; 83 lao động đóng thiếu thời gian tham gia với số tiền phải truy đóng gần 645 triệu đồng; 7 lao động đóng sai đối tượng với số tiền gần 89 triệu đồng; 159 lao động đóng thiếu mức quy định với số tiền trên 143 triệu đồng... Tổng số tiền các đơn vị được thanh tra, kiểm tra chậm đóng trước khi có quyết định (bao gồm cả tiền lãi) là trên 7,7 tỷ đồng. Kết quả sau khi thực hiện thanh tra, kiểm tra, các đơn vị này đã khắc phục trên 7 tỷ đồng, đạt tỷ lệ khắc phục 91%.

Đơn cử như Công ty TNHH Vận tải Hào Phúc (thị trấn Buôn Trấp, huyện Krông Ana) đến tháng 6/2024 đã nợ đóng BHXH với số tiền trên 213 triệu đồng. Khi đoàn thanh tra chuyên ngành của BHXH đến lập biên bản kiểm tra, xác minh thì đơn vị đã khắc phục đóng BHXH cho người lao động với số tiền trên 178 triệu đồng. Điều đáng nói nữa là qua công tác thanh tra, lực lượng chức năng đã phát hiện doanh nghiệp đóng BHXH cho nhiều lao động sai quy định.

Cụ thể, tại thời điểm kiểm tra, doanh nghiệp quản lý 6 lao động đang làm việc và hưởng lương, thế nhưng theo danh sách đăng ký tham gia vào tháng 6/2024 thì Công ty thực hiện đóng BHXH, BHYT, BHTN cho 16 lao động, tức là "dư" 10 lao động so với thực tế. Qua trao đổi được biết, trong 10 lao động đó có 9 lao động đã nghỉ việc từ tháng 1/2023 và 1 lao động nghỉ việc từ tháng 7/2022. Theo quy định thì với những trường hợp này đơn vị phải báo với cơ quan chức năng để ngưng đóng BHXH, BHYT và BHTN, nhưng Công ty không báo nên mới xảy ra tình trạng nợ đóng với số tiền hơn 200 triệu đồng. Sau khi lập biên bản kiểm tra và xử phạt, cán bộ BHXH tỉnh đã hướng dẫn chủ sử dụng lao động điều chỉnh việc tham gia BHXH với lao động đã nghỉ việc theo quy định.

Cũng qua thanh tra đột xuất đã phát hiện Công ty TNHH Ô tô Thành Công (phường Tân Lợi, TP. Buôn Ma Thuột) nợ đóng BHXH, BHYT, BHTN và Bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp cho người lao động với số tiền gần 435 triệu đồng. Trong quá trình thanh tra, lực lượng chức năng đã tuyên truyền và thông tin mức phạt, chế tài nếu đơn vị không thực hiện theo quy định, theo đó Công ty đã đồng ý khắc phục và nộp đủ 100% số tiền chậm đóng.

Để việc thanh tra, kiểm tra có hiệu quả, ngoài thực hiện thanh tra chuyên ngành, BHXH đã chủ trì phối hợp với Công an tỉnh, Sở Lao động – Thương binh và Xã hội, Liên đoàn Lao động tỉnh và UBND các huyện, thị xã, thành phố cùng vào cuộc thực hiện các đợt cao điểm thanh tra, kiểm tra, thu hồi nợ đọng tại các doanh nghiệp, đơn vị.

Lao động làm việc tại một doanh nghiệp trên địa bàn huyện Krông Pắc.

Ông Trần Đình Thọ, Trưởng Phòng Thanh tra - Kiểm tra BHXH tỉnh chia sẻ: “Quá trình thanh tra, kiểm tra, bên cạnh việc tập trung thu hồi nợ đọng thì chúng tôi cũng chú trọng tuyên truyền, giải thích để các đơn vị sử dụng lao động hiểu và chấp hành nghiêm các quy định, nhất là việc chủ động tham gia đóng BHXH, BHYT, BHTN đúng, đầy đủ cho người lao động. Cùng với đó, thông tin rõ những quy định xử phạt đơn vị, doanh nghiệp nếu chậm đóng, nợ đọng với mức phạt cao nhất lên đến 75 triệu đồng để họ hiểu và không vi phạm”.

Thực tế, thời gian qua, tỷ lệ nợ đóng BHXH trên địa bàn tỉnh khá cao. Nguyên nhân do nhận thức của người sử dụng lao động và người lao động còn hạn chế, tính tuân thủ pháp luật chưa cao, một số doanh nghiệp cố tình chây ì, chậm đóng, trốn đóng BHXH. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có những doanh nghiệp gặp khó khăn trong quá trình sản xuất kinh doanh, hoạt động cầm chừng, không có doanh thu nên buộc phải nợ các loại bảo hiểm.

Mặc dù việc thanh tra, kiểm tra đã thu hồi tỷ lệ nợ khá cao, nhưng cũng có đơn vị chây ì không đóng; trong khi đó, lực lượng chức năng chỉ có thể cưỡng chế qua tài khoản ngân hàng của doanh nghiệp. Thế nhưng, không phải khi nào tài khoản của đơn vị cũng có tiền để cưỡng chế.

Có thể nói, vấn đề nợ đọng, trốn đóng BHXH vẫn chưa được xử lý hiệu quả mặc dù đã được "điểm mặt chỉ tên", nguyên nhân chủ yếu vẫn là do chế tài chưa đủ sức răn đe. Do đó, theo ông Trần Đình Thọ, người lao động nên theo dõi tình hình đóng BHXH của mình thông qua phần mềm VssID của BHXH, nếu thấy đơn vị không đóng BHXH thì cần kiến nghị ngay với cơ quan chức năng để kịp thời bảo vệ quyền lợi cho mình.