Trong Chương trình giao lưu, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp đã phân tích và giải đáp những vấn đề về lao động, việc làm được quan tâm như: Những cơ hội và thách thức về lao động, việc làm trong thời hội nhập; việc kết nối cung-cầu lao động; thị trường xuất khẩu lao động...

Theo Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, việc gia nhập Cộng đồng Kinh tế ASEAN, tham gia Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) và các Hiệp định FTA khác mang lại cho Việt Nam có những cơ hội, nhưng đồng thời có những thách thức không nhỏ đối với lao động Việt Nam. Việc hội nhập quốc tế giúp Việt Nam có cơ hội thu hút đầu tư, góp phần tạo nhiều việc làm mới trong nước cho người lao động. Lao động được tự do di chuyển, tạo nhiều cơ hội việc làm, đặc biệt là lao động có kỹ năng, ngoại ngữ.

Việt Nam cũng có điều kiện để thu hút được lao động chất lượng cao từ các nước đến làm việc, bù đắp sự thiếu hụt lao động chất lượng cao cho các ngành kinh tế. Năng suất lao động của Việt Nam được dự báo sẽ tăng lên giúp cho nền kinh tế giảm khoảng cách so với nền kinh tế khác trong khu vực và trên thế giới…
Bên cạnh đó, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp cũng đề cập đến những thách thức đối với thị trường lao động Việt Nam trong quá trình hội nhập, trong đó, chất lượng và cơ cấu lao động vẫn còn nhiều bất cập so với yêu cầu phát triển và hội nhập là những thách thức lớn nhất đối với Việt Nam.

Người lao động Việt Nam cần không ngừng trau dồi, tu nghiệp, bởi tuổi đời lao động của mỗi cá nhân là rất dài mà nhu cầu lao động của thị trường lại luôn biến động. Có rất nhiều công việc từng rất thịnh hành trong quá khứ nhưng hiện nay lại không còn nữa, điều này đòi hỏi mỗi cá nhân cần không ngừng học hỏi để sẵn sàng thích nghi. Thực tế hiện nay lại có một tỷ lệ không nhỏ những người lao động không có việc làm khi tham gia chế độ BH thất nghiệp lại chỉ quan tâm tới tiền trợ cấp thất nghiệp mà quên mất rằng mình còn có quyền được giới thiệu việc làm và học nghề miễn phí, giá trị cốt lõi của chính sách này.

Nguyên nhân chính của tình trạng này, theo Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp là do nhận thức của người lao động còn chưa toàn diện, nhiều người chưa hiểu rõ quyền và trách nhiệm của mình trong việc tham gia và hưởng BH thất nghiệp; thu nhập chưa cao, áp lực lớn để lo cho gia đình. Bên cạnh đó, theo thống kê, tỷ lệ lao động đã qua đào tạo của Việt Nam khá cao (trên 55% lực lượng lao động) nên khi thất nghiệp không có nhu cầu học nghề mới. Người lao động khi nghỉ việc có xu hướng chuyển về địa phương mình để tìm việc làm mới nhằm giảm chi phí sinh hoạt, hợp lý hóa gia đình nên không có nhu cầu học nghề; Xu hướng nghỉ việc về làm nông nghiệp hoặc tự tạo việc làm (mở tạp hóa, buôn bán nhỏ…). Một bộ phận lao động lớn tuổi, vì lý do sức khỏe hay trở về quê làm nông nghiệp hoặc nội trợ nên không có nhu cầu học nghề; Người lao động ít có cơ hội lựa chọn nghề vì cơ sở dạy nghề chưa phong phú, trang thiết bị dạy nghề lạc hậu, chưa hỗ trợ tiền ăn, đi lại trong thời gian học nghề. Hiện nay, có những khó khăn lớn mà cơ quan chức năng phải đối mặt khi triển khai thực hiện BH thất nghiệp. Đó là, các doanh nghiệp phần lớn chưa thực hiện thông báo định kỳ về tình hình biến động lao động theo quy định nên cơ quan chức năng không cập nhật được số liệu về tình hình lao động tại địa phương. Bên cạnh đó, một số doanh nghiệp còn gặp khó khăn về kinh tế nên tình trạng chậm đóng và nợ BH thất nghiệp vẫn xảy ra thường xuyên.

Hội nhập, tự do di chuyển lao động sẽ tạo nên môi trường cạnh tranh gay gắt, đặc biệt đòi hỏi về lao động có kỹ năng, trình độ cao, có nguy cơ lao động nước ngoài sẽ chiếm lĩnh các vị trí việc làm đòi hỏi trình độ cao trong thị trường lao động của Việt Nam. Nếu không có những giải pháp, hướng đi đúng đắn, những thách thức của quá trình hội nhập sẽ tác động đến vấn đề việc làm của người lao động, một bộ phận người lao động sẽ bị thất nghiệp, khó cạnh tranh trong sản xuất kinh doanh do người lao động không đáp ứng được yêu cầu.

Theo Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp, để đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong quá trình hội nhập, hệ thống chính sách về lao động - việc làm phải tiếp tục được đánh giá, bổ sung và sửa đổi đảm bảo ngày càng thông thoáng, phù hợp với cơ chế thị trường và hội nhập, đảm bảo quyền và lợi ích của người lao động, người sử dụng lao động và tuân thủ các quy luật kinh tế thị trường.

Nhằm hạn chế những tác động tiêu cực của quá trình hội nhập, cần tăng cường các chính sách hỗ trợ cho người lao động, nhất là nhóm lao động yếu thế như các chế độ ưu đãi đối với lao động là người khuyết tật, các cơ sở sản xuất kinh doanh của người khuyết tật, lao động là người dân tộc thiểu số, chính sách về BHXH, BH thất nghiệp, hỗ trợ lao động dôi dư... góp phần hỗ trợ người lao động có được việc làm ổn định.

Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp khẳng định, trong thời gian tới, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ có các biện pháp để hỗ trợ người lao động như đẩy mạnh sự hợp tác, phối hợp liên ngành nhằm khuyến khích, tạo điều kiện để các doanh nghiệp nâng cao trình độ kỹ năng nghề cho người lao động. Tổ chức thực hiện tốt các chính sách hỗ trợ học nghề, thông tin thị trường lao động, tư vấn và giới thiệu việc làm cho người lao động. Bộ sẽ tăng cường công tác thông tin, tuyên truyền về chính sách BH thất nghiệp với nhiều hình thức đa dạng, phong phú và phù hợp, từ đó nâng cao nhận thức của người lao động để họ tích cực tham gia BH thất nghiệp cũng như chủ động đến Trung tâm dịch vụ việc làm để được hỗ trợ khi có nhu cầu học nghề và việc làm.

Trước những cơ hội và thách thức đan xen trong quá trình hội nhập, Thứ trưởng Doãn Mậu Diệp khuyến nghị người lao động, người sử dụng lao động cần chủ động tìm hiểu về các quy định của pháp luật lao động nói chung và BH thất nghiệp nói riêng đặc biệt là các quy định về quyền và nghĩa vụ để bảo vệ và thực hiện đúng pháp luật.

Người lao động cần tận dụng cơ hội của các chính sách về hỗ trợ người thất nghiệp, về tư vấn, giới thiệu việc làm, hỗ trợ học nghề, thông tin thị trường lao động để có việc làm ổn định và thăng tiến trong công việc./.