Những năm gần đây, Việt Nam đã đạt những kết quả quan trọng trong cuộc chiến với HIV/AIDS, nhất là những bước tiến dài trong công tác điều trị, giúp nâng cao chất lượng cuộc sống của người nhiễm HIV đồng thời giảm nguy cơ lây nhiễm; Không chỉ tăng số người được điều trị, mà còn nâng cao chất lượng điều trị bằng thuốc kháng virút ARV (thuốc kháng vi-rút HIV) cho người nhiễm HIV/AIDS.

ARV là loại thuốc điều trị HIV được cấp phát miễn phí từ nguồn hỗ trợ của các tổ chức quốc tế. Đây là loại thuốc làm giảm lượng virus HIV xuống, giúp người bệnh khỏe mạnh và quan trọng là làm giảm 95% nguy cơ lây nhiễm HIV sang người khác. Khi bỏ điều trị không chỉ làm tăng nguy cơ kháng thuốc, kéo theo việc điều trị tốn kém và làm tăng nguy cơ lây nhiễm HIV sang người khác. Mới đây, ARV và một số dịch vụ khám, chữa bệnh khác đối với bệnh nhân HIV/AIDS đã được đưa vào diện chi trả của BHYT.

Phát biểu tại cuộc họp, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn cho biết, đây là thuốc đặc thù cho người bệnh đặc thù nên rất cần một cơ chế đặc biệt. Do nguồn viện trợ của các tổ chức quốc tế cho Việt Nam để mua thuốc ARV đang giảm dần, và sẽ không còn cho hết năm 2017. Vì vậy, nguồn kinh phí mua thuốc ARV từ quỹ BHYT sẽ được đấu thầu tập trung với các nguồn kinh phí khác của HIV/AIDS.

Tuy nhiên, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn cũng nhấn mạnh, việc cung ứng thuốc ARV từ nguồn quỹ BHYT vẫn còn một số vướng mắc.

Cụ thể, theo quy định tại Luật Đấu thầu và các văn bản hướng dẫn thực hiện Luật về đấu thầu thuốc thì các thuốc mua sắm tập trung từ nguồn quỹ BHYT không được áp dụng theo cách ký hợp đồng trực tiếp; ngoài ra, BHXH Việt Nam không phải là đơn vị mua sắm tập trung nên việc thanh toán trực tiếp cho nhà cung ứng là trái với quy định hiện hành.  Theo quy định tại Luật BHYT và các văn bản hướng dẫn thực hiện, cơ quan BHXH không tạm ứng và thanh quyết toán riêng chi phí thuốc ngoài chi phí KCB BHYT đã sử dụng cho người bệnh BHYT.

Bên cạnh đó, việc đấu thầu thuốc ARV theo hình thức tập trung cấp quốc gia được sử dụng cho cả bệnh nhân có thẻ BHYT và không có thẻ BHYT. Hiện nay, số người nhiễm HIV có thẻ BHYT chỉ chiếm 35% trong tổng số bệnh nhân HIV đang được điều trị. Số tiền thuốc ARV dự kiến sử dụng cho bệnh nhân có thẻ BHYT thấp hơn rất nhiều so với tổng số tiền thuốc ARV trúng thầu, trong khi nguồn viện trợ của quốc tế vẫn còn đến hết năm 2017; Phát sinh nhiều thủ tục hành chính phức tạp trong thanh toán; Việc tạm ứng kinh phí không khả thi vì kinh phí mua ARV được xác định hàng năm; Việc quản lý đối với thuốc hết hạn, hư hỏng, thuốc tồn,…

Đại diện Cục Phòng chống AIDS, Bộ Y tế cho biết, cả nước hiện có hơn 230.000 người bị nhiễm AIDS đã được phát hiện, trong đó có hơn 105.000 bệnh nhân đang được điều trị ARV. Hiện nay, cả nước có 394 phòng khám ngoại trú điều trị HIV/AIDS. Mỗi cơ sở có nhu cầu về lượng thuốc ARV điều trị cho bệnh nhân khác nhau. Người bệnh lại có thể thay đổi nơi sinh sống nên dẫn đến việc thuốc ARV cần phải thường xuyên được điều phối phù hợp với số lượng bệnh nhân ở từng cơ sở điều trị. Ngoài ra, thuốc ARV cần phải điều trị suốt đời, số lượng bệnh nhân ngày một tăng, thường xuyên biến động giữa các địa phương nên rất cần phải có hệ thống mua sắm, điều phối cung ứng tập trung để có giá thuốc cạnh tranh, tăng hiệu quả, giảm tỷ lệ thuốc phải hủy, kiểm soát giá thuốc thống nhất giữa các địa phương.

Đại diện Vụ BHYT, Bộ Y tế đề nghị, Chính phủ cho phép, Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan triển khai thí điểm việc đấu thầu tập trung tại Trung ương để mua thuốc ARV sử dụng nguồn kinh phí từ BHYT.

Các đại biểu tham gia cuộc họp đều thống nhất, việc cung ứng thuốc ARV từ nguồn Quỹ BHYT cho những người nhiễm HIV là cần thiết và bàn giải pháp lựa chọn cơ chế cung ứng thuốc và tăng diện bao phủ BHYT đối với những người nhiễm HIV.

Phát biểu kết luận cuộc họp, Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Phạm Lương Sơn nhấn mạnh, thuốc ARV cho người bị nhiễm HIV là cần thiết và cần cơ chế đặc biệt trong việc cung ứng loại thuốc này, đảm bảo những người nhiễm HIV được tiếp tục điều trị khi các nguồn viện trợ từ các tổ chức quốc tế dừng lại.

Phó Tổng Giám đốc thống nhất với đề xuất của Bộ Y tế là kiến nghị Chính phủ cho phép, Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan triển khai thí điểm việc đấu thầu tập trung tại Trung ương để mua thuốc ARV sử dụng nguồn kinh phí từ BHYT.

Phó Tổng Giám đốc đề nghị, Bộ Y tế duy trì hệ thống điều phối thuốc ARV giữa các tỉnh; Đồng thời, tính toán, xác định nhu cầu cụ thể về thuốc ARV hàng năm để làm căn cứ chuyển cho cơ quan BHXH; Rà soát lại số lượng bệnh nhân đã có thẻ BHYT đồng thời đề xuất cơ chế đặc thù mua thẻ BHYT và lộ trình bao phủ BHYT cho những người nhiễm HIV, đảm bảo những người nhiễm HIV không bị giám đoạn quá trình điều trị, đạt hiệu quả cao nhất trong quá trình điều trị.

Ngày 11/4/2016, Phó thủ tướng Vũ Đức Đam đã đồng ý với chủ trương mua thuốc ARV tập trung bằng nguồn BHYT cho bệnh nhân nhiễm HIV có thẻ BHYT. Phó Thủ tướng giao Bộ Y tế chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, BHXH Việt Nam và UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương đảm bảo 100% số người nhiễm HIV có thẻ BHYT. Bộ Y tế rà soát tình hình cung ứng, sử dụng thuốc ARV những năm gần đây và dự báo nhu cầu mua thuốc ARV thời gian tới, đề xuất phương án mua thuốc ARV đảm bảo thực hiện mục tiêu của Chiến lược Quốc gia phòng, chống HIV/AIDS đến năm 2020./.