Trước đây vấn đề nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN chỉ xảy ra ở một số doanh nghiệp cà phê do mất mùa vì hạn hán kéo dài, dịch bệnh... đã được Chính phủ cho giảm nợ từ năm 2001 - 2002, nay còn có cả doanh nghiệp của một số ngành nghề như cầu đường, xây dựng, kinh doanh dịch vụ... làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của người lao động. Một số nguyên nhân chính đó là:

- Do ảnh hưởng chung của suy thoái nền kinh tế, một số doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn trong sản xuất kinh doanh, thua lỗ kéo dài, người lao động không có việc làm, không có thu nhập, doanh nghiệp không có khả năng đóng BHXH, BHYT cho người lao động.

- Công tác thanh tra, kiểm tra xử phạt vi phạm pháp luật về BHXH, BHYT chưa nhiều, chưa thường xuyên, còn hạn chế trong công tác phối hợp dẫn đến hiệu quả chưa cao.

- Nhận thức về thực hiện chính sách BHXH, BHYT của chủ sử dụng lao động và người lao động còn nhiều hạn chế, thậm chí có nhiều doanh nghiệp lách luật, chây ỳ cố tình không đóng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động, mặc khác về phía người lao động, bản thân không dám đấu tranh bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình  vì sợ mất việc làm nhất là tại các doanh nghiệp tư nhân.

Tính đến 30/11/2016 tổng số tiền nợ BHXH, BHYT, BHTN hơn 100 tỷ đồng, chiếm 4.3% kế hoạch thu, trong đó nợ BHXH 59 tỷ đồng, nợ BHYT 35 tỷ đồng, nợ BHTN 6 tỷ đồng, đáng nói hơn đó là nợ không có khả năng thu (do các đơn vị phá sản, giải thể..) lên đến gần 16 tỷ đồng. 

Các giải pháp thu hồi nợ đọng

Trước tình hình trên, trước hết BHXH tỉnh đã tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT đến các đơn vị sử dụng lao động để họ hiểu và chấp hành, theo đó tăng cường công tác kiểm tra, phối hợp với Sở Lao động Thương binh và Xã hội tổ chức thanh tra, kiểm tra, xử phạt đối với những đơn vị vi phạm pháp luật về chính sách BHXH, BHYT. Tăng cường hoạt động của Tổ Công tác liên ngành được thành lập theo Quyết định của Ủy ban nhân dân tỉnh, chia sẻ thông tin và cung cấp danh sách những đơn vị nợ đọng cho Cục Thuế tỉnh để phối hợp đôn đốc, thu hồi (theo Quy chế phối hợp giữa BHXH tỉnh và Cục Thuế tỉnh), đăng tải danh sách các đơn vị nợ đọng trên các phương tiện thông tin đại chúng, báo cáo Ủy ban nhân dân tỉnh để chỉ đạo các sở, ngành liên quan phối hợp với cơ quan BHXH đôn đốc, kiểm tra, thu hồi và xử lý nghiêm các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN. Cũng cần nói thêm rằng trong những năm 2013 trở về trước cơ quan BHXH cũng đã khởi kiện một số doanh nghiệp, năm 2014 Thanh tra Chính phủ đã tiến hành thanh tra 05 doanh nghiệp, Thanh tra tỉnh đã tiến hành thanh tra 25 doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh.

Tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN trong thời gian qua không chỉ khiến người lao động chịu nhiều thiệt thòi về quyền lợi mà còn dẫn tới hệ lụy trong thâm hụt quỹ BHXH để chi trả các chế độ cho người lao động. Để khắc phục và hạn chế thực trạng này, giải pháp để tăng hiệu quả thu nợ trong thời gian tới mà cơ quan BHXH đề ra là:

- Báo cáo Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh về tình trạng nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh, đề nghị đưa vào chỉ tiêu xếp loại tổ chức cơ sở Đảng, xét thi đua vào dịp tổng kết năm.

- Tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền phổ biến chính sách, pháp luật về BHXH, BHYT nhằm nâng cao nhận thức của các đơn vị sử dụng lao động và người lao động giúp cho người lao động biết tự bảo vệ quyền lợi cho chính mình.

- Tăng cường công tác phối hợp thanh tra, kiểm tra, kiên quyết xử phạt đối với những đơn vị vi phạm pháp luật về chính sách BHXH, BHYT, trong đó tích cực triển khai thanh tra việc đóng BHXH, BHYT, BHTN tại các doanh nghiệp theo quy định của Chính phủ và theo hướng dẫn của BHXH Việt Nam, truy cứu trách nhiệm hình sự theo quy định của Bộ Luật hình sự.

- Phối hợp với Cục Thuế tỉnh để đôn đốc, thu hồi nợ BHXH, BHYT theo quy định của Chính phủ và quy chế phối hợp giữa BHXH tỉnh và Cục Thuế tỉnh.

- Phối hợp với các hội, đoàn thể, các tổ chức chính trị - xã hội tăng cường công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi chính sách BHXH, BHYT cho người lao động tại các đơn vị, doanh nghiệp.

Tổ chức công đoàn vào cuộc

Công tác khởi khởi kiện là nhiệm vụ mới và quan trọng của tổ chức công đoàn hiện nay. Tuy gặp nhiều khó khăn trước mắt nhưng với phương châm bằng mọi cách phải bảo vệ quyền lợi của người lao động theo phương pháp “vừa làm, vừa rút kinh nghiệm”, các cấp công đoàn quyết tâm nỗ lực triển khai nhiều biện pháp để thực hiện hiệu quả nhiệm vụ này.

Trong tháng 11/2016 BHXH tỉnh đã chuyển 18 hồ sơ qua Liên đoàn Lao động tỉnh, đề nghị khởi kiện các đơn vị sử dụng lao động nợ đọng BHXH, BHYT, BHTN nhiều năm liền, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyền lợi của người lao động .“Vạn sự khởi đầu nan”- Khởi kiện, tuy là việc khó nhưng vừa là thực hiện chức năng của công đoàn vừa thực hiện nhiệm vụ chính trị là để bảo vệ giai cấp công nhân, bảo vệ người lao động, chắc chắn tổ chức công đoàn các cấp sẽ cùng cơ quan BHXH trên toàn tỉnh nỗ lực thực hiện, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người lao động.

Với sự chỉ đạo quyết liệt của Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh, sự phối hợp của các cấp, các ngành, đặc biệt sự vào cuộc mạnh mẽ của tổ chức công đoàn trong việc khởi kiện các doanh nghiệp nợ đọng, tin tưởng việc giảm nợ BHXH, BHYT, BHTN trên địa bàn tỉnh sẽ đạt tỷ lệ mà BHXH Việt Nam giao./.