Bảo đảm quyền lợi cho lao động người nước ngoài

Theo quy định của một số nước thì việc áp dụng BHXH đối với người lao động (NLĐ) là công dân nước ngoài làm việc ở nước ta sẽ mở cơ hội cho NLĐ Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài có cơ hội được tiếp cận thêm các chế độ BHXH của quốc gia mà mình đến làm việc. Hiện nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB và XH) và cơ quan BHXH Việt Nam lấy ý kiến dự thảo Nghị định quy định BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam.

Phó Vụ trưởng BHXH (Bộ LĐ-TB và XH) Trần Hải Nam cho biết, trong xu thế hội nhập, lượng lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam đang tăng nhanh; từ 12.602 năm 2004 đến nay con số này đã gần 84.000 người, hầu hết là NLĐ có trình độ, tay nghề cao, được cấp phép. Vì vậy, việc nghiên cứu xây dựng, ban hành Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam là cần thiết.

Khoản 2, Điều 2 Luật BHXH 2014 quy định “Người lao động là công dân nước ngoài vào làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động hoặc chứng chỉ hành nghề hoặc giấy phép hành nghề do cơ quan có thẩm quyền của Việt Nam cấp được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định của Chính phủ”. Theo dự thảo Nghị định do Bộ LĐ-TB và XH soạn thảo, đề xuất quy định này sẽ được thực hiện với cả 5 chế độ là: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất.

Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Trần Đình Liệu cho rằng, việc xây dựng Nghị định về vấn đề này là cần thiết trong bối cảnh nước ta ngày càng hội nhập sâu rộng; phù hợp với thông lệ quốc tế và quy định của Tổ chức Lao động quốc tế (ILO). BHXH bắt buộc đối với NLĐ nước ngoài đã được quy định cụ thể trong Luật BHXH 2014 nhằm bảo đảm bình đẳng, an sinh cho NLĐ nước ngoài tại Việt Nam; cũng như làm căn cứ trong các thỏa thuận song phương, đa phương để quyền lợi, chế độ BHXH của NLĐ tại các nước được thực hiện thống nhất, tương đồng. Tuy nhiên, việc xây dựng Nghị định này đang gặp nhiều vướng mắc như việc thống nhất mức đóng, mức hưởng chế độ BHXH giữa các nước; liên thông dữ liệu giữa các quốc gia; việc chuyển đổi tiền tệ; quy định về thuế…

Vì vậy, theo Phó Tổng Giám đốc Trần Đình Liệu, dự thảo Nghị định cần xây dựng lại theo kiểu hiệp định song phương về BHXH giữa Việt Nam và các nước, trên cơ sở có đi có lại, bảo vệ quyền lợi NLĐ của cả hai nước. NLĐ phải được đóng, hưởng mức lương ở nước sở tại; bảo đảm tính tương đồng về mức đóng, tỷ lệ hưởng, cộng nối thời gian công tác… Đồng thời, dự thảo Nghị định cũng phải tính đến vấn đề pháp luật thuế, bảo vệ quyền con người, toàn diện hơn nữa.

Chỉ nên tham gia các chính sách bảo hiểm ngắn hạn ?

Tại Hội thảo khu vực miền bắc lấy ý kiến tham gia dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam được tổ chức mới đây tại Hải Phòng, ý kiến nhiều đại diện doanh nghiệp cho thấy, hầu hết NLĐ nước ngoài đều mong muốn được tham gia BHXH. Tuy nhiên, do đặc thù công việc ngắn hạn nên NLĐ nước ngoài chỉ mong muốn được tham gia các chế độ ngắn hạn như ốm đau, thai sản, tai nạn nghề nghiệp. Bên cạnh đó, sau khi hết hợp đồng họ phải về nước ngay lập tức, nên việc giải quyết chế độ BHXH có được kịp thời hay không và họ có được chọn đồng tiền theo mong muốn không?...

Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam Hi-rô-si Ka-ra-si-ma cho rằng, cần làm rõ đối tượng lao động được áp dụng của Nghị định này, cùng những đối tượng được loại trừ tham gia BHXH bắt buộc. Bên cạnh đó, để thực hiện, Việt Nam cần có những hiệp định song phương về chính sách BHXH với các quốc gia khác để NLĐ nước ngoài làm việc tại Việt Nam không phải đóng BHXH hai lần ở cả hai nước… Việc ký kết các hiệp định để có thể thống nhất việc đóng hưởng chế độ hưu trí có lẽ sẽ không dễ dàng. Vì vậy, một số doanh nghiệp cho rằng lao động người nước ngoài tại Việt Nam chỉ nên tham gia các chính sách bảo hiểm ngắn hạn chứ không tham gia bảo hiểm dài hạn như hưu trí.

Thừa nhận những vướng mắc, khó khăn trong việc chi trả các chế độ bảo hiểm cho lao động người nước ngoài, Phó Vụ trưởng Tài chính kế toán (BHXH Việt Nam) Phạm Thanh Du cho rằng, dự thảo cũng cần tính toán việc ban hành mẫu sổ, mẫu hồ sơ, giấy tờ bằng tiếng Anh và các ngôn ngữ khác. Việc này đòi hỏi cán bộ ngành BHXH cũng như các cơ quan chức năng cần đầu tư nâng cao trình độ ngoại ngữ, ứng dụng công nghệ thông tin để liên thông dữ liệu với các nước.

Với tư cách chuyên gia, nguyên Thứ trưởng Bộ LĐ-TB và XH Phạm Minh Huân nhận định, việc thực hiện BHXH bắt buộc với NLĐ nước ngoài là một xu thế chung, đòi hỏi từ thực tế, tuy nhiên việc thực hiện sẽ không hề dễ dàng. Để làm được việc này, điều kiện cần là quy định luật pháp của quốc gia. Điều này đã được quy định cụ thể trong Luật BHXH của nước ta. Còn điều kiện đủ là phải có những hiệp định song phương về BHXH giữa nước ta và nước sở tại NLĐ, để có thể quy đổi, thực hiện chính sách BHXH một cách liên thông, tương đồng, bình đẳng. Đây là vấn đề tốn nhiều thời gian và công sức; nếu không làm được thì bản thân NLĐ sẽ không mặn mà tuân thủ và việc thực hiện sẽ gặp rất nhiều khó khăn...

Tổ soạn thảo Nghị định đang tiếp thu các ý kiến đóng góp của các cơ quan, doanh nghiệp, NLĐ để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành Luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với NLĐ là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam; làm việc với các cơ quan chức năng để giải thích, làm rõ các vấn đề; xây dựng nhiều phương án thực hiện trình các cấp có thẩm quyền xem xét.