Báo cáo kết quả giám sát của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam về tình hình thực hiện pháp luật về BHXH tại các doanh nghiệp cho thấy: Từ năm 2014, để tăng cường công tác giám sát, phản biện xã hội của Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các sở, ban, ngành và tổ chức thành viên của Mặt trận Tổ quốc ở địa phương đã nỗ lực đẩy mạnh thanh kiểm tra, giám sát thực hiện chính sách pháp luật về BHXH.

Đến hết tháng 9/2016, tại ba tỉnh, thành phố (gồm Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương) được giám sát đều có doanh nghiệp nợ BHXH với tổng số nợ khoảng 5.723 tỷ đồng. Tỷ lệ bao phủ BHXH bình quân của ba tỉnh khoảng 50% trên tổng số lực lượng lao động thuộc đối tượng tham gia BHXH của địa phương. Qua kiểm tra, phần lớn các doanh nghiệp đã tuân thủ đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động; việc chi trả các chế độ BHXH cho người lao động được thực hiện kịp thời...

Tuy nhiên, tình trạng vi phạm về chậm đóng, nợ đóng BHXH tại các doanh nghiệp vẫn diễn ra tại hầu hết các địa phương. Cụ thể có sáu trong số chín doanh nghiệp được giám sát thường xuyên chậm đóng BHXH theo quy định (khoảng một đến ba tháng). Tính đến thời điểm giám sát, một số doanh nghiệp đang nợ tiền BHXH, BHYT, BH thất nghiệp với cơ quan BHXH như: Công ty Cổ phần Trần Ðức (nợ hơn 7,8 tỷ đồng ); Công ty cổ phần truyền thông đa phương tiện Lasta (nợ sáu tháng năm 2016 với hơn năm tỷ đồng); Công ty TNHH Một thành viên đầu tư Phát triển Thủy lợi Hà Nội (nợ hai tháng gần hai tỷ đồng). Tổng số tiền chậm đóng, nợ BHXH của các doanh nghiệp gần 15 tỷ đồng. Vẫn còn những vi phạm như doanh nghiệp chưa thực hiện việc khai báo, trích đóng kịp thời các khoản BHXH, BHYT, BH thất nghiệp cho người lao động với cơ quan BHXH (người lao động đã trích đóng phần tỷ lệ theo quy định). Trong khi đó, các doanh nghiệp nợ BHXH hằng tháng đều trích tiền đóng BHXH, BHYT, BH thất nghiệp (10,5%) từ tiền lương, tiền công của người lao động nhưng không đóng kịp thời, ảnh hưởng lớn đến quyền lợi của người lao động. Ðặc biệt, đến thời điểm giám sát, có 39 người lao động nghỉ việc nhưng chưa được chốt sổ để xác nhận thời gian đóng BHXH do doanh nghiệp đang nợ BHXH (như Công ty cổ phần truyền thông đa phương tiện Lasta). Tại thời điểm giám sát, có năm doanh nghiệp đang giữ 2.568 sổ BHXH của người lao động đã nghỉ việc...

Thực tế cho thấy chế tài xử phạt còn rất hạn chế. Việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực BHXH theo Nghị định số 95/2013 và Nghị định số 88/2015 của Chính phủ chưa đủ sức răn đe. Công tác hậu thanh tra, kiểm tra, giám sát và khởi kiện các hành vi vi phạm pháp luật còn vướng mắc. Một số doanh nghiệp sau khi bị thanh tra, kiểm tra, xử phạt, không liên lạc với cơ quan BHXH để thực hiện kết luận thanh kiểm tra hoặc không còn khả năng thanh toán nợ BHXH. Do doanh nghiệp cũ giải thể, phá sản không còn hoạt động cho nên nhiều người lao động không được trả hồ sơ BHXH.

Trước thực tế đó, Phó Chủ tịch Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam Bùi Thị Thanh cho rằng, cơ quan BHXH Việt Nam cần phối hợp chặt chẽ Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và các cơ quan chức năng ở địa phương để nắm chắc số lượng đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc, thực hiện tốt công tác phát triển và thực thi nghiêm túc các chế độ, chính sách về BHXH. BHXH Việt Nam tiếp tục nghiên cứu, có giải pháp bảo đảm quyền lợi của người lao động. Báo cáo Chính phủ về tình hình nợ BHXH và đề xuất các giải pháp thu hồi, xử lý "nợ xấu" hoặc khoanh nợ đối với một số doanh nghiệp không có khả năng chi trả. Tiếp tục phối hợp tổ chức công đoàn giám sát thực hiện các chính sách, pháp luật về BHXH; khởi kiện các hành vi vi phạm pháp luật về BHXH gây ảnh hưởng đến quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động, tập thể người lao động ra tòa án. Tham mưu, trình Chính phủ sớm ban hành Nghị định quy định biện pháp xử lý doanh nghiệp giải thể, phá sản, chủ doanh nghiệp bỏ trốn, nợ tiền bảo hiểm để bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng của người lao động. Bên cạnh đó, tham mưu, báo cáo Chính phủ trình Quốc hội xem xét điều chỉnh giảm tỷ lệ trích nộp BH thất nghiệp cho cả người lao động và người sử dụng lao động, góp phần tạo điều kiện để doanh nghiệp phát triển bền vững và cải thiện điều kiện cho người lao động.../.