70 năm sau khi Chủ tịch Hồ Chí Minh ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc (11/6/1948 - 11/6/2018), sức sống và giá trị hiện thực của phong trào thi đua yêu nước sâu rộng, thiết thực gắn với việc thực hiện nhiệm vụ chính trị trong từng giai đoạn lịch sử của đất nước vẫn hiển hiện sinh động trong thực tiễn, đặc biệt là sự gắn kết giữa nội dung các phong trào thi đua yêu nước với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh.

1. Thi đua ái quốc một cách thiết thực, thường xuyên, toàn diện

Tháng 9/1945, trong hoàn cảnh kinh tế, tài chính của chính quyền non trẻ gặp muôn vàn khó khăn, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã phát động các phong trào “Tuần lễ vàng”, “Hũ gạo cứu đói”, “Sẻ cơm nhường áo”... Ngày 26/1/1946, Người ra Quốc lệnh ban hành 10 điều thưởng và 10 điều phạt -  văn bản pháp lý đầu tiên về chính sách khen thưởng của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Trong năm 1947, Chủ tịch Hồ Chí Minh ký Sắc lệnh số 58-SL đặt ba loại Huân chương: Sao vàng, Hồ Chí Minh và Độc lập (ngày 6/6) và ký ban hành Sắc lệnh số 83-SL thành lập Viện Huân chương trực thuộc Phủ Chủ tịch (ngày 17/9). Sau chiến thắng Việt Bắc thu đông năm 1947, theo ý kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ngày 27/3/1948, Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã ra Chỉ thị phát động phong trào thi đua ái quốc, trong đó nêu rõ: “Mục đích thi đua ái quốc là làm sao cho kháng chiến mau thắng lợi, kiến quốc mau thành công”. Sang năm 1948, Người đã ký Sắc lệnh số 195-SL thành lập Ban Vận động thi đua ái quốc Trung ương và các cấp (ngày 1/6) và ra Lời kêu gọi thi đua ái quốc (ngày 11/6).

Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng từng nói, thi đua là một cách rất tốt, rất thiết thực để mỗi người khi tham gia phong trào thi đua nâng cao tinh thần yêu nước và yêu chủ nghĩa xã hội, ý thức làm chủ tập thể, cần kiệm xây dựng đất nước; đồng thời, khắc phục mọi khó khăn, gian khổ để hoàn thành tốt nhiệm vụ. Từ sự nỗ lực phấn đấu trong từng công việc hàng ngày, mỗi người tự chiến thắng những biểu hiện của chủ nghĩa cá nhân trong mình như quan liêu, tham ô, lãng phí, xa hoa… Do đó, thi đua không chỉ giúp “chiến thắng mọi tính xấu trong mình ta” mà còn sẽ giúp cho đoàn kết chặt chẽ thêm và đoàn kết chặt chẽ thêm để thi đua mãi. Càng khó khăn, thử thách, càng cần tổ chức nhiều phong trào thi đua, với các hình thức phong phú, để thông qua đó mỗi người tự nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ và rèn luyện đạo đức cách mạng. Nói về bản chất của thi đua, Hồ Chí Minh nhấn mạnh, “thi đua không phải là ganh đua” mà đó là nơi để mỗi người đều có thể tìm tòi, phát triển tài năng, sáng kiến của mình, học hỏi điều hay, giúp nhau sửa chữa khuyết điểm và cùng tiến bộ. Thi đua, theo quan điểm của Hồ Chí Minh phải phong phú, đa dạng, toàn diện và thường xuyên nhằm qua phong trào gom góp sáng kiến, rút ra kinh nghiệm, tổng kết kinh nghiệm, trao đổi và phổ biến kinh nghiệm; để không chỉ khơi dậy tiềm năng sáng tạo của con người mà quan trọng hơn là cải tạo bản thân con người. Do đó, khẩu hiệu thi đua yêu nước là: “Tất cả để chiến thắng. Chiến thắng thực dân. Chiến thắng giặc dốt. Chiến thắng giặc đói. Chiến thắng mọi tính xấu trong mình ta” và “Thi đua là yêu nước, yêu nước thì phải thi đua. Và những người thi đua là những người yêu nước nhất”[9].

Phong trào thi đua yêu nước phát triển nhanh rộng, với khẩu hiệu: “Tất cả cho tiền tuyến, tất cả để đánh thắng giặc Mỹ xâm lược”, “Mỗi người làm việc bằng hai vì miền Nam ruột thịt”…; với các điển hình “Sóng Duyên Hải”, “Gió Đại Phong”, “Thanh niên ba sẵn sàng”, “Phụ nữ ba đảm đang” … Từ trong mưa bom, bão đạn, phong trào thi đua: “5 dứt điểm” trong y tế; “Hai tốt” trong giáo dục, “5 xung phong” trong thanh niên,  phong trào “Tiếng hát át tiếng bom” của văn nghệ, “Xứng danh anh bộ đội Cụ Hồ” trong lực lượng vũ trang nhân dân, “Ba xây ba chống”, “Ba đảm đang”, “Ba sẵn sàng”, “Ba nhất”, “Ba quyết tâm”, “Tay cày tay súng”, “Tay búa tay súng”… của quân dân miền Bắc, các phong trào thi đua “Bám đất giữ làng”, “Một tất không đi, một ly không dời”, “Giết giặc lập công”, “Thi đua Ấp Bắc, giết giặc lập công”, “Quyết thắng giặc Mỹ”, “Tìm Mỹ mà đánh, tìm nguỵ mà diệt”, “Bám thắt lưng địch mà đánh”, “Căng địch ra mà đánh, vây chúng lại mà diệt”… cũng phát triển rộng khắp miền Nam.

Ba là, kịp thời lựa chọn, phát hiện, bồi dưỡng các mô hình điểm, cách làm hay, sáng tạo, hiệu quả, thiết thực trong các phong trào thi đua ở địa bàn cơ sở; các gương người tốt, việc, tốt, gương điển hình tiên tiến, nhân tố mới trong các phong trào thi đua yêu nước để tuyên truyền động viên, cổ vũ và nhân rộng, tạo sự lan tỏa trong cộng đồng. Trong tổ chức, thực hiện, cần lồng ghép, gắn các phong trào thi đua yêu nước với rèn luyện đạo đức cách mạng, phát huy sáng kiến, thực hành tiết kiệm, chống quan liêu, tham ô, tham nhũng, lãng phí; chống chủ nghĩa hình thức, chạy theo số lượng, bỏ qua chất lượng; gắn khen thưởng nghiêm minh với xử phạt kịp thời, đúng người, đúng việc.
Bốn là, liên kết, tạo sự phối hợp tốt giữa các cơ quan chức năng, ban, ngành từ Trung ương đến địa phương trong công tác thi đua - khen thưởng; tăng cường kiểm tra, giám sát về thi đua - khen thưởng, đảm bảo tính chính xác, kịp thời, công bằng trong thi đua - khen thưởng; đồng thời, cần đầu tư xây dựng đội ngũ cán bộ chuyên trách và có cơ chế đầu tư thỏa đáng cho công tác này, đảm bảo thi đua - khen thưởng đạt chất lượng, hiệu quả, thiết thực./.

[1] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia - Sự thật, xuất bản lần thứ 3, Hà Nội, 2011, t.5, tr.556
[2] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd,, t.5, tr.556
[3] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.5, tr.557
[4] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.11, tr.495
[5] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.6, tr.170
[6] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.146
[7] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.14, tr.485
[8] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.146
[9] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.407
[10] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.188
[11] Hồ Chí Minh: Toàn tập, Sđd, t.7, tr.108