Theo ông Đào Duy Hiện- Phó Trưởng ban Thực hiện chính sách BHXH (BHXH Việt Nam), việc quản lý và sử dụng quỹ BH thất nghiệp được quy định rõ trong Luật Việc làm. Quỹ được sử dụng chi trả các chế độ BH thất nghiệp, hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tư vấn, giới thiệu việc làm, đóng BHYT cho người hưởng BH thất nghiệp. Chi phí quản lý được thực hiện theo Luật BHXH, đầu tư để bảo toàn và tăng trưởng quỹ.

Nhiều trường hợp gian lận BH thất nghiệp đã được phát hiện (Ảnh minh họa)

Số dư quỹ BH thất nghiệp hiện nay lớn, là do thời gian đầu chỉ có thu, chưa có chi trả. 5 năm đầu thực hiện chính sách BH thất nghiệp, số người hưởng còn thấp, trong khi hỗ trợ hằng năm vào quỹ là 1% tiền lương của NLĐ. Tuy nhiên, tốc độ người hưởng BH thất nghiệp tăng đều qua từng năm dẫn đến số tiền chi trả ngày càng tăng lên. Năm 2020, ước số thu chỉ vừa đủ chi trả 2 chế độ cho NLĐ là trợ cấp thất nghiệp và hỗ trợ học nghề.

Cũng theo ông Hiện, hiện khái niệm về thất nghiệp còn chưa đúng với bản chất nên vẫn còn tình trạng NLĐ chủ động nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp. Chẳng hạn như có trường hợp NLĐ chuẩn bị sinh con đã chủ động xin nghỉ việc để hưởng trợ cấp thất nghiệp và trợ cấp thai sản. Ngoài ra, tình trạng người hưởng trợ cấp thất nghiệp khi có việc làm, nhưng khai báo không trung thực diễn ra tương đối phổ biến…

Trong quá trình tổ chức chi trả trợ cấp thất nghiệp, hằng tháng cơ quan BHXH đã thực hiện kiểm tra tình trạng tham gia BHXH, BH thất nghiệp của NLĐ để kịp thời phát hiện những trường hợp hưởng không đúng quy định, như: Vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp mà lại có việc làm đóng BHXH, BH thất nghiệp hoặc vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp vừa hưởng chế độ hưu trí. “Trong năm 2020, cơ quan BHXH đã rà soát, phát hiện hơn 18.000 trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp vừa đóng BHXH và đã đề nghị cơ quan có thẩm quyền rà soát, dừng chi trả khoảng 62 tỷ đồng; 1.250 trường hợp vừa hưởng trợ cấp thất nghiệp vừa hưởng lương hưu với số tiền đề nghị dừng chi trả hơn 5 tỷ đồng. Trước đó, trong năm 2018, Kiểm toán Nhà nước đã phát hiện và đề nghị rà soát hơn 2.000 trường hợp hưởng không đúng quy định, với số tiền kiến nghị thu hồi hơn 14 tỷ đồng”- ông Hiện cho biết.

Cũng theo ông Hiện, việc thu hồi tiền trợ cấp thất nghiệp gặp khó khăn là do Khoản 1 và Khoản 2 Điều 21 Nghị định 28/2015/NĐ-CP quy định phải căn cứ vào các giấy tờ có liên quan đến việc chấm dứt HĐLĐ, HĐ làm việc và quyết định tuyển dụng do NLĐ cung cấp. Do đó, việc ra quyết định chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp đối với những trường hợp này thường mất rất nhiều thời gian. Thậm chí, có trường hợp không thực hiện chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp do NLĐ không phối hợp cung cấp thông tin theo quy định. Bên cạnh đó, cũng có trường hợp không liên lạc được với NLĐ để làm thủ tục chấm dứt hưởng…

Vì vậy, theo ông Hiện, BHXH Việt Nam sẽ kiến nghị sửa đổi, bổ sung quy định về thủ tục chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp đối với các trường hợp hưởng sai quy định; bổ sung trách nhiệm của đơn vị SDLĐ trong việc cung cấp HĐLĐ hoặc HĐ làm việc của NLĐ để làm căn cứ chấm dứt hưởng trợ cấp thất nghiệp. Đồng thời, cho phép cơ quan LĐ-TB&XH và BHXH thu hồi trợ cấp thất nghiệp thông qua biện pháp khấu trừ tiền hưởng các chế độ khác của NLĐ.