Hướng đến bao phủ BHYT bền vững

Tại phiên họp, bà Nguyễn Thúy Anh- Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội cho biết, Nghị quyết số 68/2013/QH13 ngày 29/11/2013 của Quốc hội nêu rõ: “Bảo đảm đến năm 2015 đạt ít nhất 75% dân số tham gia BHYT và đến năm 2020 đạt ít nhất 80% dân số tham gia BHYT” và chỉ tiêu này đã hoàn thành từ năm 2016, trước 4 năm so với quy định. Đặc biệt, năm 2020, số người tham gia BHYT là 87,97 triệu người, đạt 90,85% dân số tham gia BHYT, vượt 10,85% so với chỉ tiêu đề ra.

Mặc dù số người tham gia BHYT vượt xa so với Nghị quyết số 68, tuy nhiên ông Nguyễn Thanh Long- Bộ trưởng Bộ Y tế cho rằng, việc người tham gia BHYT và độ bao phủ đã đạt và vượt chỉ tiêu Quốc hội giao là nỗ lực lớn, song thực tế đa phần đối tượng đóng BHYT hiện nay đều do Nhà nước hỗ trợ. Các doanh nghiệp, người SDLĐ và NLĐ đóng theo quy định pháp luật mới chỉ ở khu vực chính thức, trong khi đó lao động nằm ở khu vực phi chính thức chưa tham gia BHYT nhiều. Một bộ phận người dân chỉ khi có bệnh mới tham gia BHYT. Đáng chú ý, năm 2020 do ảnh hưởng của dịch Covid-19, nên một số doanh nghiệp phải tạm dừng HĐLĐ, chấm dứt HĐLĐ dẫn đến NLĐ không được tham gia BHYT. Một số doanh nghiệp phải dừng sản xuất, NLĐ không có việc làm nên số nợ BHYT tăng cao so với năm 2019.

Cho ý kiến về vấn đề này, ông Nguyễn Khắc Định- Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, những năm qua, với sự cố gắng của Chính phủ, BHXH Việt Nam, sự chỉ đạo từ Trung ương đến địa phương nên công tác phát triển BHYT có bước tiến vững mạnh và chắc chắn. Điều này thể hiện ở tỷ lệ bao phủ BHYT vượt xa mục tiêu Nghị quyết 68 đề ra- vượt 10,85%. Tuy nhiên, Chính phủ cần đánh giá tính bền vững của chính sách, làm rõ tỷ lệ người dân tham gia BHYT hộ gia đình (số người dân tham gia BHYT chiếm 32,77%- con số này sắp tới sẽ tụt đi do ảnh hưởng dịch bệnh Covid-19). Cùng với đó, tỷ lệ hộ cận nghèo, nghèo giảm cũng kéo theo tỷ lệ bao phủ BHYT giảm đi. “Những vấn đề này Chính phủ phải có đánh giá cụ thể để đảm bảo tính bền vững của tỷ lệ bao phủ BHYT toàn dân. Cùng với đó, cần nghiên cứu sửa đổi Nghị quyết số 68 và Luật BHYT nhằm cụ thể hóa Nghị quyết số 20 về chăm sóc sức khỏe toàn dân”- ông Định khẳng định.

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho rằng, qua 8 năm thực hiện Nghị quyết số 68 đã đạt phần lớn các chỉ tiêu, trong đó có chỉ tiêu bao phủ BHYT đã “về đích” từ năm 2016 và đến năm 2020 tỷ lệ bao phủ BHYT đã đạt 90,85% dân số- vượt 10,85% chỉ tiêu đề ra. Đây là sự quan tâm đặc biệt của Đảng, Chính phủ và sự đóng góp của ngành BHXH Việt Nam. Do đó, mục tiêu bao phủ BHYT toàn dân hoàn toàn khả thu và có thể đạt được. “Các nhóm khác tham gia BHYT đã hoàn thành và vượt chỉ tiêu, nhưng đối với hộ gia đình tham gia BHYT mới đạt 76,8%- còn vài % mới đạt tỷ lệ 80%. Vì vậy, Chính phủ phải có giải pháp căn cơ, đột phá để đạt và giữ vững tỷ lệ bao phủ BHYT nhất là do tác động của dịch Covid-19 nên dự kiến các chỉ tiêu sẽ có thách thức”- Chủ tịch Quốc hội nêu.

Rà soát sửa đổi quy định đảm bảo cân đối quỹ BHYT

Cũng theo bà Nguyễn Thúy Anh, cùng với số người tham gia BHYT tăng, số thu BHYT cũng tăng và tổng chi cho công tác KCB BHYT năm 2020 cũng lên 99.730 tỷ đồng (chưa bao gồm 3.668 tỷ đồng vượt tổng mức thanh toán năm 2020), trong đó chi KCB BHYT là 98.525 tỷ đồng và chi chăm sóc sức khỏe ban đầu 1.104 tỷ đồng, cao hơn số được phép chi cho KCB BHYT theo quy định (90% tổng thu BHYT tương đương với 97.636,5 tỷ đồng) hơn 2.000 tỷ đồng. Như vậy, chênh lệch số thu, chi quỹ BHYT là trên 5.000 tỷ đồng. “Điều này do các phương pháp giám định BHYT đã được BHXH Việt Nam đổi mới dựa trên sự hỗ trợ của CNTT, từng bước hoàn thiện hệ thống thông tin giám định BHYT để kịp thời phát hiện, yêu cầu xử lý, thu hồi các trường hợp thanh toán sai quy định, trục lợi BHYT”- bà Thúy Anh nhấn mạnh.

Theo đánh giá của Uỷ ban Xã hội, dù năm 2020 quỹ BHYT có kết dư nhưng chưa đảm bảo bền vững vì tỷ lệ người tham gia BHYT tăng song mức đóng BHYT không tăng tương ứng với mức tăng giá dịch vụ kỹ thuật và nhu cầu KCB dẫn đến nguy cơ mất cân đối quỹ. Mức đóng BHYT của nhóm đối tượng được NSNN đóng hoặc hỗ trợ đóng BHYT thấp (bằng 4,5% mức lương cơ sở) trong khi đó, nhóm đối tượng này chiếm 58% tổng số đối tượng tham gia BHYT và mức quyền lợi BHYT cao hơn nhóm đối tượng khác và phạm vi quyền lợi ngày càng được mở rộng. Chưa giải quyết triệt để tình trạng lạm dụng, trục lợi quỹ BHYT từ phía cơ sở KCB, người bệnh và cả cán bộ thực hiện BHYT.

Đồng tình cao với các báo cáo của Chính phủ cũng như báo cáo thẩm tra, và ghi nhận những nỗ lực trong mở rộng diện bao phủ BHYT của BHXH Việt Nam và Bộ Y tế, song ông Hoàng Thanh Tùng- Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội cho rằng, năm 2020 là năm xuất hiện dịch Covid-19 nên có những tác động đến việc quản lý sử dụng quỹ BHYT, số chi quỹ BHYT giảm 2% so với năm 2019. Cùng với đó, nhiều DN cho NLĐ nghỉ việc, lao động tạm hoãn HĐLĐ nhiều... trong khi pháp luật chưa quy định đầy đủ dẫn đến cơ quan BHXH chưa có cơ sở thu BHYT của những trường hợp này. Vì vậy, Chính phủ xem xét sửa đổi Nghị định 146 cũng như rà soát các quy định của Luật BHYT để trình Quốc hội sửa đổi. Trước mắt, chưa sửa được Luật BHYT, cần rà soát vướng mắc trong thực hiện BHYT trong bối cảnh dịch bệnh như này để khắc phục ngay đảm bảo quyền lợi cho người dân cũng như tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan BHXH thực hiện chính sách.

Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh

Giải trình một số vấn đề đại biểu nêu, Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Nguyễn Thế Mạnh cho biết, quỹ KCB BHYT những năm qua liên tục tăng cả về số thu và số chi. Riêng năm 2020 số thu tăng cao hơn so với số chi là do cơ quan BHXH đã tăng cường quản lý, phát triển BHYT và tập trung vận động BHYT hộ gia đình (19,6 triệu người tham gia BHYT theo hộ gia đình năm 2020 với số thu gần 10.000 tỷ đồng). Năm 2020 số chi thấp hơn do dịch Covid-19, song số lượt người KCB tăng 167 triệu lượt, số chi quyết toán năm 2020 đưa vào dự toán bao gồm 10.100 tỷ là chi trước 2020 được bổ sung vào. “BHXH Việt Nam phối hợp chặt chẽ Bộ Y tế, các cơ sở KCB đảm bảo tối ưu hoá quỹ KCB trong điều kiện nguồn thu hạn hẹp và khó khăn song vẫn đảm bảo đầy đủ thủ tục, đúng quy định. BHXH Việt Nam cũng đã kết nối liên thông dữ liệu với gần 13.000 cơ sở KCB đã phát huy hiệu quả tốt (năm 2018 từ chối thanh toán 2.400 tỷ đồng; 2019 từ chối 2.200 tỷ đồng và năm 2020 từ chối 1.450 tỷ đồng- đây là số lớn, tác động đến ý thức chấp hành của cơ sở KCB trong việc đề xuất thanh toán, tạm ứng. Đối với 10.000 tỷ giải quyết tồn tại trước năm 2020 đã thanh toán được 85% để giải quyết kịp thời cho cơ sở KCB”- Tổng Giám đốc Nguyễn Thế Mạnh khẳng định.

Tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định, BHXH, BHYT là chính sách lớn, là trụ cột trong hệ thống an sinh xã hội và được Đảng, Nhà nước luôn quan tâm đến vấn đề này. Do đó, việc thực hiện chính sách pháp luật, quản lý và sử dụng quỹ BHYT được người dân, cử tri đặc biệt quan tâm. Do đó, tại Kỳ họp thứ 2, Quốc hội khóa XV đưa vấn đề này ra thảo luận tại Quốc hội (trước đây các ĐBQH tự nghiên cứu). Vì vậy, Chính phủ cũng như Ủy ban Xã hội cần hoàn thiện đầy đủ các báo trình Quốc hội đảm bảo đúng quy định.

Kết luận phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn khẳng định, Ủy ban TVQH đánh giá cao Chính phủ đã có báo cáo khá đầy đủ theo quy định, đồng thời các nội dung thẩm tra của Ủy ban Xã hội đã chi tiết cụ thể, nhiều kiến nghị sát thực cần quan tâm. Ủy ban TVQH ghi nhận sự nỗ lực của Chính phủ, Bộ Y tế, BHXH Việt Nam và các bộ, ngành liên quan đã có sự phối hợp hiệu quả trong việc thực hiện các chính sách pháp luật về BHYT năm 2019, 2020, nhất là những cố gắng trong việc thực hiện các giải pháp nhằm đảm bảo các chỉ tiêu, nhiệm vụ được Quốc hội giao tại Nghị quyết 68 cũng như trong quản lý và sử dụng quỹ BHYT. Nổi bật là việc thực hiện chỉ tiêu tỷ lệ dân số tham gia BHYT đạt 80% vào năm 2020 thì năm 2016 đã hoàn thành và đến năm 2020 chỉ tiêu vượt 10,85% và dự đoán tỷ tiêu tiến tới BHYT toàn dân có thể đạt được.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng cho rằng, việc thực hiện chính sách BHYT cũng còn những hạn chế cần khắc phục hơn nữa để thu hút gần 10% dân số còn lại chưa tham gia BHYT, nhất là trong bối cảnh dịch Covid-19. Quy định phân tuyến KCB BHYT còn nhiều vướng mắc; việc xử lý vi phạm về đóng BHYT chưa thật hiệu quả; việc giám định BHYT còn vướng mắc trong hệ thống văn bản pháp luật. Ủy ban TVQH đề nghị Chính phủ chỉ đạo Bộ Y tế, các cơ quan liên quan tiếp tục rà soát những nội dung Ủy ban TVQH góp ý và các cơ quan chủ trì thẩm tra để hoàn thiện báo cáo Quốc hội tại Kỳ họp thứ 2. Đặc biệt, đánh giá việc thực hiện Nghị quyết 68, những tồn tại hạn chế trên cơ sở đề xuất Quốc hội ban hành Nghị quyết cho giai đoạn tới một cách khoa học, toàn diện, bền vững, hiệu quả và khả thi; sớm trình Quốc hội dự án Luật BHYT sửa đổi…