Tại Phiên họp, các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi). Theo đó, Bộ luật Lao động (sửa đổi) đã được Quốc hội thảo luận tại Kỳ họp thứ 7 vừa qua, sau đó Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nhiều phiên thảo luận với trách nhiệm cao, giao cho việc phối hợp với cơ quan soạn thảo chuẩn bị tiếp các nội dung liên quan. Với yêu cầu của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, việc lấy ý kiến của các đối tượng được thụ hưởng chính sách của bộ luật này và các nội dung liên quan đến chính sách hiện hành cũng như trong tương lai đã được dự báo và thảo luận, rà soát kỹ lưỡng các nội dung liên quan, câu chữ và kỹ thuật văn bản. Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, về mở rộng khung thỏa thuận thời giờ làm thêm tối đa (Điều 107), tại Kỳ họp thứ 7, Chính phủ đã trình Quốc hội mở rộng khung thỏa thuận về giờ làm thêm tối đa lên 400 giờ/năm (tăng 100 giờ so với quy định hiện hành).

Quá trình thảo luận, lấy ý kiến có hai loại ý kiến khác nhau về vấn đề này. Tuy nhiên, Ủy ban về các vấn đề Xã hội thấy rằng, giảm giờ làm là xu hướng tiến bộ, đặc biệt trong bối cảnh công nghệ ngày càng phát triển, tay nghề người lao động ngày càng nâng cao, giá trị sản phẩm tăng lên, thời giờ làm việc phải giảm xuống để bảo đảm sức khỏe và an toàn cho người lao động. Theo Ủy ban các vấn đề xã hội, việc tăng thời giờ làm thêm trong điều kiện công tác thanh tra, kiểm tra, chế tài xử lý vi phạm còn hạn chế sẽ có thể dẫn đến tình trạng doanh nghiệp lợi dụng thời giờ làm thêm, khai thác sức lao động, dẫn đến hậu quả người lao động sẽ cạn kiệt sức lao động sớm hơn so với tuổi lao động. Cũng theo Ủy ban, quá trình thẩm tra sửa đổi, bổ sung Bộ luật Lao động trước đây, đa số ý kiến thành viên Ủy ban luôn nhất quán quan điểm không tán thành tăng thời giờ làm thêm dù thực tế người sử dụng lao động và người lao động có nhu cầu.

Trước đó, hầu hết các Hiệp hội doanh nghiệp đều kiến nghị được phép tăng giờ làm thêm, đặc biệt là với các doanh nghiệp xuất khẩu để đáp ứng các yêu cầu của đối tác trong các mùa vụ.

Một trong những vấn đề trước đó cũng được nhiều người quan tâm, đó là giảm giờ làm từ 48 giờ/tuần xuống còn 44 giờ/tuần.

Về tuổi nghỉ hưu, Chủ nhiệm Ủy ban về các vấn đề xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Chính phủ trình quy định về lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, tức là đến năm 2028 sẽ có lao động nam đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 62 và năm 2035 sẽ có lao động nữ đầu tiên nghỉ hưu ở độ tuổi 60.

Bên cạnh các ý kiến đồng tình, một số ý kiến đại biểu còn băn khoăn về quy định tuổi nghỉ hưu, về việc áp dụng cùng một lộ trình nâng tuổi nghỉ hưu chung cho các đối tượng lao động khác nhau.

Về vấn đề này, Thường trực Ủy ban về các vấn đề xã hội cho hay, về nguyên tắc, Ủy ban tán thành với chủ trương điều chỉnh tăng tuổi nghỉ hưu chung đối với người lao động nhằm thể chế hóa quan điểm của Đảng tại Nghị quyết số 28-NQ/TW với mục tiêu lâu dài để chủ động ứng phó với xu hướng già hóa dân số diễn ra nhanh của Việt Nam, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động.

Tuy nhiên, cùng với ý kiến của các vị đại biểu QH, qua quá trình lấy ý kiến về dự thảo Bộ luật cho thấy, trong số các ý kiến đồng tình với quy định về tuổi nghỉ hưu, vẫn còn có hai quan điểm khác nhau về vấn đề này.

Quan điểm thứ nhất cho rằng, chỉ nên quy định về nguyên tắc để giao Chính phủ quy định, hướng dẫn cho phù hợp căn cứ theo ngành nghề, tính chất công việc, môi trường và điều kiện lao động, địa bàn và cung, cầu của thị trường lao động, xu hướng già hóa dân số... và không nhất thiết phải có lộ trình như nhau đối với các nhóm lao động khác nhau.

Quan điểm thứ hai cho rằng, cần quy định rõ lộ trình thực hiện trong dự thảo Bộ luật như phương án Chính phủ trình tại kỳ họp QH. Do còn có ý kiến khác nhau và đây là vấn đề có tác động lớn đối với người lao động và thị trường lao động, Ủy ban về các vấn đề xã hội trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội 2 phương án quy định tại khoản 2 Điều 169 về Tuổi nghỉ hưu để xem xét, cho ý kiến chỉ đạo.

Trong đó, phương án 1 quy định tuổi nghỉ hưu của lao động nam, nữ nhưng giao Chính phủ quy định lộ trình. Theo phương án này, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với nam và đủ 60 tuổi đối với nữ.

Kể từ ngày 1/1/2021, căn cứ theo ngành nghề, tính chất công việc, môi trường và điều kiện lao động, địa bàn và cung, cầu của thị trường lao động, xu hướng già hóa dân số, Chính phủ quy định cụ thể lộ trình điều chỉnh tuổi nghỉ hưu của người lao động.

Phương án 2 là phương án Chính phủ trình quy định cụ thể lộ trình và tuổi. Phương án này quy định tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường được điều chỉnh theo lộ trình cho đến khi đủ 62 tuổi đối với nam vào năm 2028 và đủ 60 tuổi đối với nữ vào năm 2035.

Kể từ năm 2021, tuổi nghỉ hưu của người lao động trong điều kiện lao động bình thường là đủ 60 tuổi 3 tháng đối với lao động nam và đủ 55 tuổi 4 tháng đối với lao động nữ; sau đó, cứ mỗi năm tăng thêm 3 tháng đối với lao động nam và 4 tháng đối với lao động nữ.

“Ủy ban về các vấn đề xã hội thấy rằng, cả hai phương án đều đạt mục tiêu cụ thể hóa quan điểm của Nghị quyết số 28-NQ/TW quy định rõ tuổi nghỉ hưu phải hướng tới”, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thúy Anh cho hay.

Cụ thể, Phương án 1 bảo đảm tính linh hoạt, không quy định một lộ trình chung cho tất cả các nhóm đối tượng lao động có đặc điểm ngành nghề, điều kiện, môi trường làm việc rất khác nhau... mà phải tùy vào từng nhóm lao động cụ thể để điều chỉnh nâng tuổi nghỉ hưu phù hợp, không nhất thiết phải giống nhau giữa các nhóm lao động rất đa dạng.

Tuy nhiên, phương án này chưa xác định thời gian hoàn thành mà giao Chính phủ quy định.

Trong khi đó, bà Nguyễn Thúy Anh cho rằng, phương án 2 đáp ứng được yêu cầu quy định cụ thể trong Luật về lộ trình cho từng năm để thực hiện nâng tuổi nghỉ hưu và xác định được thời điểm hoàn thành.

Tuy nhiên, việc áp dụng chung cùng một lộ trình với các nhóm đối tượng lao động rất khác nhau trong thị trường lao động rất đa dạng hiện nay sẽ có tác động khác nhau và có thể gây ra sự phức tạp, hệ lụy cần phải được cơ quan soạn thảo đánh giá kỹ lưỡng, cẩn trọng, nhất là, trong bối cảnh chưa tạo được sự đồng thuận cao trong dư luận người lao động (nhất là người lao động trực tiếp sản xuất, đứng máy dây chuyền... ở doanh nghiệp).

“Đa số trong Thường trực Ủy ban về các vấn đề xã hội tán thành phương án 1”, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thúy Anh thông tin.

Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến chỉ rõ, trong kỳ họp Uỷ ban Thường vụ Quốc hội lần trước phân tích, đánh giá rất kỹ, chúng ta chưa đồng tình với việc mở rộng khung thời gian thoả thuận lao động làm thêm, nếu đồng ý mở rộng khung thời gian thoả thuận làm thêm thì đi ngược lại xu thế tiến bộ của thế giới. Đây là lý do là thuyết phục nhất.

Còn về lộ trình tăng tuổi nghỉ hưu, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc nhất trí với phương án từ năm 2021 trở đi nam tăng mỗi năm 3 tháng, nữ tăng mỗi năm 4 tháng, cho đến khi nam đủ 62 tuổi, nữ đủ 60 tuổi. Quy trình này làm rất thận trọng, biết được thời gian kết thúc, lộ trình rất từ từ tịnh tiến, trong 1 năm không có gì xáo động lắm, không có tác động gì lớn đến quỹ bảo hiểm, những biến động khác không có gì biến động.

Tán thành với ý kiến của đại biểu Hà Ngọc Chiến, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của QH Vũ Hồng Thanh cho biết, về việc này, Trung ương đã bàn và đã có lộ trình. Tuy nhiên, ông Thanh cũng cho hay, khi đi tiếp xúc cử tri, cử tri cũng băn khoăn, chưa hiểu được hết ngành nghề nào thì nghỉ hưu ở độ tuổi nào. Do vậy, đại biểu đề nghị bổ sung danh mục cụ thể để cử tri, nhân dân rõ.

Theo Trưởng Ban Dân nguyện của UBTVQH Nguyễn Thanh Hải, trong 2 phương án nghỉ hưu được trình ra, phương án nào cũng có những điểm hay nhưng phương án 2 là phương án trước nay vẫn bàn, có lộ trình và thời gian đạt được tuổi 62 và 60 nghỉ hưu của nam và nữ rõ ràng, mạch lạc. Việc này sẽ giúp người lao động có thể xây dựng được kế hoạch, tính toán, lo lắng cho cuộc sống sau nghỉ hưu.

Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đánh giá cao Ủy ban Về các vấn đề xã hội, dưới sự chủ trì, chỉ đạo của Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đã tiếp thu ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội để gom lại còn có 3 vấn đề lớn tập trung thảo luận tại Phiên họp này. Về khung giờ làm thêm, ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thảo luận, đa số không muốn tăng thời giờ làm thêm. Tuy nhiên, phương án của Chính phủ lại là tăng giờ làm. Do đó, đề nghị đưa ra Quốc hội 2 phương án: Phương án 1 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội sau khi thảo luận; Phương án 2 là của Chính phủ.

Về vấn đề tăng tuổi nghỉ hưu, Chủ tịch Quốc hội đánh giá Chính phủ có cách tiếp cận mới, mở hơn, còn lộ trình sẽ giao Chính phủ; phương án của Chính phủ trình cụ thể hơn, việc làm thế nào để xác định 3 tháng, 4 tháng thì có báo cáo đánh giá. Phương án này rõ ràng, người cán bộ biết được với cách như thế thì năm nào nghỉ hưu, phục vụ cho việc chuẩn bị công tác cán bộ, quy hoạch cán bộ... Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị phương án của Chính phủ đưa lên Phương án 1. Còn ý kiến Ủy ban về các vấn đề Xã hội đề xuất thì đưa vào Phương án 2. Sau đó tiếp tục đưa ra Quốc hội thảo luận để lắng nghe ý kiến của các đại biểu Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý về ý kiến: bên cạnh Bộ luật Lao động thì chúng ta còn một số luật chuyên ngành có quy định tuổi nghỉ hưu cao hơn. Ví dụ như khoản 3 Điều 187 giao Chính phủ quy định những trường hợp nào được làm việc kéo dài thêm; Luật Tổ chức toà án, kiểm sát đã luật hóa một số trường hợp có thể làm việc thêm nhưng không giữ chức vụ, đang là Giáo sư, Phó giáo sư thì thôi chức Viện trưởng, thôi chức Hiệu trưởng... nhưng vẫn được tiếp tục làm giảng dạy và nghiên cứu. Do đó, vấn đề nào mà đã được chứng minh trong thực tiễn đúng đắn thì kỳ họp này cần Luật hóa để giảm bớt các điều, khoản mà Chính phủ phải hướng dẫn.

Kết luận nội dung làm việc, Phó Chủ tịch Thường trực Quốc hội Tòng Thị Phóng đề nghị Ủy ban về các vấn đề Xã hội cùng Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, các Bộ, ngành hữu quan tiếp thu tối đa, nghiêm túc các ý kiến thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn thiện báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự án Bộ luật Lao động (sửa đổi) trình ra Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 tới đây./.