Tại Hà Nội, bà Phạm Thị Thêu - Phó Trưởng phòng BH thất nghiệp (Trung tâm DVVL Hà Nội) cho hay: Từ đầu năm đến cuối tháng 5/2016, có hơn 11.800 người có quyết định hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN), đồng thời, có 63 trường hợp bị thu hồi TCTN.

“Thực tế số lao động bị thu hồi TCTN lớn hơn con số này rất nhiều bởi những trường hợp này chỉ bị phát hiện khi tham gia đóng BHXH của lần tiếp theo khi có việc làm mới. Lúc đó cơ quan BHXH mới rà soát, phát hiện và thông báo với Trung tâm để cắt hồ sơ, thu hồi tiền TCTN”- bà Phạm Thị Thêu nói.

Theo báo cáo tình hình thực hiện kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước liên quan đến việc giải quyết các chế độ BH thất nghiệp thì trong tổng số 32 tỉnh đã được kiểm toán có 23 tỉnh phải thực hiện thu hồi số tiền chi sai các chế độ BH thất nghiệp. Cũng theo báo cáo của 23 tỉnh về tình hình thực hiện kiến nghị của Kiểm toán Nhà nước về BH thất nghiệp có một số tỉnh như Bắc Giang, Phú Thọ, Đà Nẵng, Điện Biên đã thực hiện thu hồi xong; các tỉnh còn lại đang tiếp tục thu hồi và kiến nghị không thu hồi một số trường hợp do không phù hợp theo quy định của pháp luật về BH thất nghiệp. Trong đó, tổng số tiền thu hồi theo Quyết định thu hồi đã ban hành là hơn 11,3 tỷ đồng và tổng số tiền không phải thu hồi là hơn 3 tỷ đồng.

Theo các chuyên gia, tình trạng vi phạm, gian lận quỹ BH thất nghiệp xảy ra phần lớn do sự không trung thực của NLĐ và DN. Cụ thể, tại Trung tâm DVVL Hà Nội, bà Phạm Thị Thêu cho biết, vẫn có không ít lao động lợi dụng kẽ hở của chính sách đăng ký TCTN để trục lợi. Điển hình và phổ biến nhất là trường hợp NLĐ tìm được việc làm nhưng không khai báo để tiếp tục nhận TCTN. Ngoài ra còn có tình trạng lao động chủ động xin nghỉ việc để đăng ký hưởng BH thất nghiệp, hay hiện tượng NLĐ di chuyển từ DN này sang DN khác, nhưng chỉ sau một thời gian, NLĐ quay lại DN cũ làm việc. Các Trung tâm DVVL ngoài việc thực hiện thu hồi theo kiến nghị của Kiểm toán còn phải thực hiện các nhiệm vụ khác về BH thất nghiệp trong điều kiện nhân lực còn ít vì vậy tiến độ thực hiện thu hồi gặp nhiều khó khăn.

Một dạng lách luật hưởng BH thất nghiệp khác cũng đang được cảnh báo là NLĐ và DN thông đồng với nhau để hưởng TCTN. Trong trường hợp này, DN cho NLĐ nghỉ việc trong thời gian ngắn, sau khi hoàn tất các thủ tục hưởng TCTN thì nhận vào làm việc lại. Với tình trạng này, giám sát đã khó, việc thu hồi số tiền chi trả cũng không hề dễ. Khi phát hiện vụ việc gian lận, Sở LĐ-TB&XH sẽ ban hành quyết định cắt trợ cấp và thu hồi tiền TCTN. Tuy nhiên, nhiều trường hợp cố tình không trả hoặc “bặt vô âm tín”, không liên hệ được.

“Thường địa chỉ lưu trên hồ sơ của NLĐ là địa chỉ trên chứng minh thư. Bởi vậy, khi tiến hành đi đòi, dù chúng tôi đã tìm đến địa chỉ đó nhưng thường chỉ còn cha mẹ họ hoặc đã chuyển nhà, đi lấy chồng, đi làm ăn xa… Rất nhiều lý do để NLĐ không lộ diện mà chúng tôi không có cách nào tìm được”- bà Thêu cho biết thêm.
Hiện tại cũng không có phần mềm liên thông giữa cơ quan BHXH và Trung tâm DVVL nên việc trao đổi thông tin còn nhiều hạn chế, nhất là việc kiểm soát quá trình tham gia BH thất nghiệp của NLĐ.

Nhằm hạn chế tình trạng trục lợi quỹ BH thất nghiệp, Bộ LĐ-TB&XH đang xây dựng phần mềm kết nối giữa quản lý BH thất nghiệp với dữ liệu thu, chi BH thất nghiệp của cơ quan BHXH để phục vụ cho việc tiếp nhận, giải quyết BH thất nghiệp. Đồng thời, kiểm tra những khó khăn vướng mắc để có các giải pháp kịp thời nhằm tránh sai sót, gian lận, trục lợi BH thất nghiệp; giúp tổng hợp, phân tích và cung cấp các thông tin nhanh về BH thất nghiệp. Các cán bộ thuộc các Trung tâm DVVL cũng được nâng cao kỹ năng thông qua đào tạo, bồi dưỡng và tập huấn nghiệp vụ, kỹ năng làm việc để thực hiện BH thất nghiệp, tư vấn, giới thiệu việc làm và dạy nghề…

Tuy nhiên, trước khi có chế tài xử phạt nghiêm khắc và có các giải pháp cụ thể giảm thiểu trục lợi quỹ BH thất nghiệp, theo các chuyên gia, việc quản lý đóng góp, chi trả các chế độ BHXH, BH thất nghiệp luôn được ghi rõ ràng và đầy đủ trong sổ BHXH của người tham gia. NLĐ có thể không chịu trả số tiền TCTN đã bị chi sai, nhưng chỉ cần họ tiếp tục đi làm, tiếp tục được đóng BHXH thì ngay lập tức cơ quan chức năng sẽ phát hiện ra. Thậm chí, nếu NLĐ chây ì, đến khi về hưu, họ sẽ không nhận được tiền hưu trí nếu chưa trả những số tiền đã nợ đọng cơ quan BHXH./.