Chia sẻ thực trạng đáng báo động của tình trạng kháng thuốc kháng sinh, PGS.TS. Lương Ngọc Khuê - Cục trưởng Cục Quản lý KCB (Bộ Y tế) cho biết, hàng năm có hàng triệu người chết do kháng thuốc, trong đó 1,4 triệu trẻ em và phải chi hàng trăm tỷ USD cho kháng thuốc.

Theo một nghiên cứu, đến năm 2050 tình trạng kháng thuốc kháng sinh có thể là nguyên nhân gây tử vong cho 10 triệu người trên toàn cầu, ước tính, cứ 3 giây sẽ có 1 người tử vong do tình trạng kháng thuốc kháng vi sinh vật, cao hơn nhiều so với tỷ lệ tử vong do ung thư hiện nay… Báo cáo năm 2013 của World Crisis cho biết: trung bình mỗi nước mất từ 04-1,6% GDP quốc gia cho phòng chống kháng thuốc. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhận định, chúng ta đang sống trong kỷ nguyên phụ thuộc kháng sinh và yêu cầu toàn cầu có trách nhiệm bảo vệ nguồn thuốc kháng sinh quý giá cho thế hệ sau.

Riêng tại Việt Nam, một trong những vấn đề đang khiến các chuyên gia y tế vô cùng lo ngại là gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc. Năm 2015, Việt Nam vẫn đứng thứ 12 trong 22 nước có số người bệnh lao cao và đứng thứ 14 trong số 27 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc. Tỷ lệ lao kháng đa thuốc là 2,7% trong số bệnh nhân lao mới (khoảng 4.800 bệnh nhân) và chiếm 19% trong số bệnh nhân lao điều trị lại (khoảng 3.400 bệnh nhân). Trong khi đó, theo đánh giá của WHO, dịch tễ lao sẽ còn diễn biến phức tạp tại Việt Nam.

Đáng báo động ở Việt Nam đã xuất hiện vi khuẩn kháng đa thuốc, mức độ kháng ngày càng gia tăng đặc biệt ở nhóm vi khuẩn gram âm, thường xuất hiện trong các BV đã có vi khuẩn biến đổi gen đa kháng với carbapenem thế hệ mới. WHO cũng xếp Việt Nam vào danh sách các nước có tỷ lệ kháng thuốc kháng sinh cao trên thế giới.

Phân tích những nguyên nhân dẫn tới thực trạng kháng thuốc kháng sinh, PGS.TS. Lương Ngọc Khuê chỉ rõ, tình trạng sử dụng kháng sinh khá “tùy tiện”, ngay cả khi không có chỉ định của bác sĩ vẫn đang tiếp diễn tại Việt Nam, xuất phát từ nhận thức của cộng đồng, cán bộ y tế về kháng sinh và kháng thuốc còn hạn chế. Tại Việt Nam, người dân luôn được tự do mua kháng sinh ở các hiệu thuốc ngay cả khi không có đơn của bác sĩ. Và bản thân các bác sĩ điều trị kê đơn thuốc cũng “lạm dụng kháng sinh, chỉ định kháng sinh không phù hợp hoặc lạm dụng kháng sinh đắt tiền, thế hệ mới”. Bên cạnh đó, việc sử dụng kháng sinh rộng rãi, kéo dài, lạm dụng trong chăn nuôi gia súc, gia cầm, thủy sản để điều trị, phòng chống dịch bệnh trên động vật, cũng như cho mục đích kích thích tăng trưởng đã làm cho các vi sinh vật thích nghi với thuốc, tạo điều kiện cho nhiều loại vi khuẩn trở thành kháng thuốc, làm cho thuốc kém hiệu quả hoặc không hiệu quả…

Phát biểu tại lễ Mít tinh truyền thông phòng chống kháng thuốc tại Việt Nam năm 2016 sáng 30/11 tại Hà Nội, GS.TS Nguyễn Viết Tiến- Thứ trưởng Bộ Y tế, Trưởng Ban Chỉ đạo quốc gia phòng, chống kháng thuốc nhấn mạnh: Kháng thuốc là hiểm họa ngày càng lớn đối với con người và nền kinh tế Việt Nam, và càng đáng báo động hơn khi nó xâm nhập vào chuỗi thức ăn và môi trường sinh thái của chúng ta.

Việt Nam đã hưởng ứng lời kêu gọi của WHO “Không hành động hôm nay, ngày mai không thuốc chữa” và là một trong số các nước đi đầu trong việc xây dựng Kế hoạch hành động quốc gia về chống kháng thuốc giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2020 (Quyết định số 2174/QĐ-BYT ngày 21/6/2013), với mục tiêu đẩy mạnh các hoạt động phòng, chống kháng thuốc, nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác phòng, chống dịch bệnh, khám chữa bệnh góp phần vào sự nghiệp chăm sóc, bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân.

Việt Nam cũng đã xây dựng hệ thống toàn diện và đa chiều nhằm chống tình trạng kháng thuốc kháng sinh. Các hệ thống bao gồm: Hệ thống giám sát quốc gia về kháng thuốc kháng sinh; Giám sát sử dụng và tiêu dùng thuốc kháng sinh; Chương trình quản lý sử dụng thuốc kháng sinh quốc gia; Giám sát chất lượng sau tiếp thị và tăng cường các quy định về đăng ký, phân phối, tiêu thụ và tiếp thị thuốc kháng sinh. Đặc biệt thông qua chương trình “Chung sức chống tình trạng kháng thuốc kháng vi sinh vật” với sự chủ trì của Bộ Y tế cùng sự tham gia của Bộ NN&PTTN, Bộ Công Thương, Bộ TN-MT, chính quyền địa phương và sự chung tay của cả cộng đồng đã giúp nâng cao nhận thức người dân về việc sử dụng đúng thuốc kháng sinh.

Tuy nhiên, theo đại diện WHO, các văn bản pháp luật từ các bộ ngành, cơ quan quản lý nhà nước Việt Nam đã có nhưng quan trọng hơn Việt Nam phải thực hiện và giám sát thực hiện theo những văn bản đó để nâng cao nhận thức người dân về hiện tượng kháng thuốc kháng sinh và nguy hại của nó. “Kháng thuốc không phải là vấn đề mới, nhưng hết sức trầm trọng, đòi hỏi phải có sự nỗ lực tổng hợp nhằm giúp nhân loại tránh khỏi nguy cơ quay trở lại thời kỳ chưa có kháng sinh”, các chuyên gia WHO cảnh báo./.