Trước hết, phải khẳng định chính sách bảo hiểm xã hội (BHXH) là chính sách rất nhân văn của Đảng và nhà nước đảm bảo mọi công dân có quyền được hưởng an sinh xã hội. Theo đó, người lao động khi làm việc được người sử dụng lao động đóng BHXH để thụ hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất; người đủ 15 tuổi mà không thuộc trường hợp được người sử dụng lao động đóng BHXH thì được tham gia BHXH tự nguyện để hưởng chế độ hưu trí và tử tuất.

Chính sách BHXH là loại hình bảo hiểm phi lợi nhuận do Nhà nước tổ chức thực hiện, có sự bảo hộ của Nhà nước, còn bảo hiểm nhân thọ kinh doanh theo Luật Doanh nghiệp, nhằm mục đích sinh lời. Như vậy khoản lời của bảo hiểm nhân thọ được lấy từ chính tiền của người tham gia. Cần lưu ý là thù lao cho đại lý của bảo hiểm nhân thọ là rất lớn từ 20-25% của năm đầu và giảm dần cho các năm về sau nhưng không dưới 5%. Về điều kiện, tham gia BHXH tự nguyện chỉ cần đủ 15 tuổi là công dân Việt Nam, BHXH không đặt điều kiện về sức khỏe, và mức đóng được xác định trước là 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất. Đối với bảo hiểm nhân thọ điều kiện tham gia khá ngặt nghèo về tuổi đời, sức khỏe tại thời điểm ký kết hợp đồng bảo hiểm. Về quyền lợi thì bảo hiểm nhân thọ tính theo lãi suất thị trường, trong khi đó BHXH được điều chỉnh tăng tương ứng với chỉ số giá tiêu dùng từng năm theo quy định của Chính phủ được công bố tại năm mà người tham gia hưởng chế độ. Người tham gia BHXH khi chết hoặc bị thương tật vì bất cứ lý do gì thì thời gian tham gia BHXH đều được ghi nhận để tính hưởng BHXH. Còn bảo hiểm nhân thọ quy định không trả tiền bảo hiểm trong một số trường hợp như: chết do tự tử trong thời hạn 2 năm kể từ ngày nộp khoản phí bảo hiểm đầu tiên hoặc từ ngày hợp đồng bảo hiểm tiếp tục có hiệu lực; chết hoặc bị thương tật do lỗi cố ý của bên mua hoặc người thụ hưởng; người được bảo hiểm chết do bị tử hình...

Người hưởng lương hưu được tăng lương hàng năm, tính từ năm 2003 đến nay, Chính phủ nhiều lần điều chỉnh tiền lương hưu với mức tăng từ 7,5 đến 9,3 lần (riêng năm 2018 tăng 6,92%). Ngoài ra người hưởng lương hưu được quỹ BHXH cấp thẻ bảo hiểm y tế (BHYT) hàng năm và được hưởng 95% chi phí khi đi khám, chữa bệnh…có thể nói, khi về già không ai nói trước được điều gì là mình luôn luôn khỏe mạnh hay không may rủi ro ốm đau, bệnh tật…theo thống kê tại Hội nghị quốc tế về kiểm soát ung thư diễn ra tại Hà nội, ở Việt Nam năm 2017 có trên 94.000 trường hợp qua đời vì ung thư và 126.000 trường hợp mắc bệnh ung thư mới, có nghĩa là một ngày có khoảng 400 người qua đời vì ung thư cao gấp 9 lần số người chết vì tai nạn giao thông, như vậy có thể khẳng định tấm thẻ BHYT là vô giá (theo thống kê của BHXH Việt Nam trong năm 2017 ngân sách nhà nước bỏ ra 10.000 tỷ đồng để bù đắp vào quỹ BHYT). Người hưởng lương hưu qua đời, người lo mai táng còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 lần mức lương cơ sở tại thời điểm chết, thân nhân được hưởng chế độ tử tuất (trợ cấp một lần hoặc trợ cấp hàng tháng không quá 4 người được nuôi dưỡng). Đây là ưu điểm vượt trội của chính sách BHXH, trong khi đó bảo hiểm nhân thọ chỉ được hưởng theo hợp đồng đã ký kết, trường hợp Doanh nghiệp rủi ro phá sản thì người tham gia có thể mất hết quyền lợi.

So sánh lợi ích từ việc tham gia BHXH tự nguyện với việc gửi tiết kiệm của một người, theo giả định:

“Đóng BHXH và gửi tiết kiệm 20 năm tính từ năm 2008 (năm 2008 là năm đầu tiên thực hiện BHXH tự nguyện); Số tiền gửi tiết kiệm bằng số tiền đóng BHXH duy trì trong suốt 20 năm và số tiền đóng BHXH được tính bằng tỷ lệ % theo quy định của từng thời kỳ tính trên số tiền người tham gia lựa chọn làm căn cứ đóng BHXH là 5.000.000 đồng”.

Cụ thể:

Về mức đóng BHXH tự nguyện: Năm 2008-2009: 800.000đ (bằng 16%), năm 2010-2011: 900.000đ (bằng 18%), năm 2012-2013: 1.000.000đ (bằng 20%), năm 2014 trở đi: 1.100.000đ (bằng 22%).

Lãi suất tiết kiệm: 7%/năm, tính theo lãi gộp qua từng năm.

Chỉ số điều chỉnh tiền đóng BHXH theo chỉ số giá tiêu dùng (CPI) 5%/năm tính từ năm thứ nhất (chỉ số CPI tăng bình quân 8,1%/năm, tính từ năm 2008 đến nay). Người tham gia hưởng lương hưu từ năm 2028 khi đủ 55 tuổi đối với nữ tỷ lệ % hưởng lương hưu theo quy định là 55% (nam giới đủ 60 tuổi, tỷ lệ là 45%);

Mức điều chỉnh lương hưu bình quân tăng: 7%/năm (lấy thấp hơn mức tăng thấp nhất kể từ năm 1993 đến năm 2017). Kỳ vọng sống sau tuổi nghỉ hưu là 20 năm, mức lương cơ sở tại thời điểm năm 2048 là 10.000.000 đồng, tăng 8,27%/năm (từ năm 2008 đến tháng 6/2017 mức tăng lương cơ sở bình quân là 13,7%/năm);

Trợ cấp tuất một lần thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu, tối đa bằng 48 tháng lương hưu tại thời điểm chết theo quy định.

Sau khi tính toán, kết quả như sau:

Cùng với số tiền gửi tiết kiệm là 249.600.000 đồng, nhưng đầu tư để tham gia BHXH tự nguyện thì được hưởng an sinh xã hội trọn đời với tổng số tiền được hưởng là 2.160.690.000 đồng (đối với nam là 1.786.019.000 đồng) và nhiều hơn gửi tiết kiệm với số tiền rất lớn là 973.333.000 đồng (đối với nam là 598.303.000 đồng).

Trường hợp tham gia BHXH bắt buộc, lợi ích của người tham gia rất lớn (được hưởng 5 chế độ: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí và tử tuất) có nhiều trường hợp vừa hưởng lương hưu vừa hưởng tai nạn lao động hàng tháng, trong khi đó số tiền người lao động phải bỏ ra đóng BHXH chỉ là 90.763.600 đồng, phần còn lại do đơn vị đóng ( người lao động đóng 10,5%, người sử dụng lao động đóng 21,5%)

Ngoài ra, người lao động trong suốt thời gian hưởng lương hưu được khám, chữa bệnh do quỹ BHYT chi trả với số tiền không thể thống kê được.

Và thực tế chứng minh: Theo báo Pháp luật TP.HCM, ngày 27/9/1983, ông Nguyễn Vinh Rượu (Hòa Vang, Đà Nẵng) có đến Ngân hàng Nhà nước Việt Nam Chi nhánh huyện Hòa Vang gửi 90 đồng vào quỹ tiết kiệm theo dạng tiết kiệm không kỳ hạn. Từ năm 1983 đến năm 1988, số tiền lãi vẫn được tính đều đặn. Tính đến tháng 11/1988, ông Rượu có 266 đồng trong quỹ tiết kiệm. Với 266 đồng lúc đó có thể mua được hơn một chỉ vàng hoặc nhiều tài sản có giá trị khác.

Năm 2001, ông Rượu qua đời. Mãi tới gần đây, khi lục tìm trong đống giấy tờ của người cha quá cố, người nhà của ông mới phát hiện quyển sổ tiết kiệm. Nhưng sợ là sổ giả, rồi nghĩ chắc ngân hàng đã giải thể nên gia đình không đi hỏi.

Sáng 31/3/2015, bà Nguyễn Thị Thạnh, con gái ông Rượu, mang quyển sổ tiết kiệm đến Ngân hàng VietinBank hỏi. Sau khi kiểm tra quyển sổ, nhân viên VietinBank xác định đây là sổ tiết kiệm thật và sẽ tiến hành tất toán cho khách hàng. Nhưng theo ước tính của nhân viên ngân hàng thì bà Thạnh sẽ được nhận hơn 20.000 đồng.

Như vậy càng củng cố thêm nhận định: Đối với quỹ BHXH, dù đồng tiền mất giá vẫn luôn được Nhà nước điều chỉnh kịp thời bù đắp lại quyền lợi cho người tham gia BHXH. Vì vậy, người hưởng lương hưu luôn có mức lương ổn định trong suốt cuộc đời, không phải lo cơm áo, gạo tiền đặc biệt hơn không bị rủi ro như loại hình bảo hiểm khác.

Mỗi một người khi còn khả năng lao động để tạo thu nhập và họ có nhiều lựa chọn để lo cho cuộc sống khi về già đó là điều tất yếu, họ có thể đồng thời vừa tham gia BHXH, vừa tham gia bảo hiểm nhân thọ và nếu họ có thể gửi tiền tiết kiệm để được hưởng cùng lúc nhiều quyền lợi hơn đó là việc làm rất hữu ích. Tuy nhiên, nếu điều đó nằm ngoài khả năng của nhiều người, trong trường hợp điều kiện về tài chính khó khăn, đặc biệt là những người có thu nhập thấp, người nghèo, người cận nghèo.. thì việc lựa chọn tham gia BHXH để được hưởng lương hưu, hưởng BHYT để lo cho cuộc sống của mình khi về già để đỡ gánh nặng cho gia đình mình, con cái mình đó là sự lựa chọn hiệu quả nhất và thông minh nhất./.