Cần xem xét thiệt hơn

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, tính đến hết tháng 10/2021, cả nước có hơn 700.000 người nhận BHXH một lần, tăng gấp 1,5 lần so với 6 tháng đầu năm 2021 và tăng 5,45% so với cùng kỳ năm 2020. Đây là thực tế rất đáng báo động, bởi tình trạng này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến quyền lợi của NLĐ, mà còn làm ảnh hưởng tới tình hình kinh tế- xã hội cũng như mục tiêu, nỗ lực và quyết tâm của Chính phủ thực hiện an sinh xã hội toàn dân.

Nhận BHXH một lần, NLĐ sẽ đối mặt với rủi ro trong tương lai (Ảnh minh họa)

Ông Lê Đình Quảng- Phó Trưởng ban Quan hệ Lao động (Tổng LĐLĐ Việt Nam) cho biết, theo quy định của Luật BHXH, tổng mức đóng BHXH vào quỹ hưu trí và tử tuất là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH. Trong đó, NLĐ đóng 8% và chủ SDLĐ đóng 14%; tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương. Tuy nhiên, nếu NLĐ nhận BHXH một lần, thì mức hưởng mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng 1,5 tháng cho những năm đóng trước năm 2014 và bằng 2 tháng mức bình quân tiền lương tháng đóng BHXH cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi. Như vậy, NLĐ sẽ mất đi khoảng 1,14 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH trước năm 2014 và 0,64 tháng lương đối với mỗi năm đóng BHXH sau năm 2014.

Cũng theo phân tích của ông Quảng, nếu quyền lợi được đặt lên “bàn cân”, thì chính sách BHXH đem lại cho NLĐ những lợi ích mà không một khoản tiết kiệm nào có thể so sánh được. Hiện nay, mức đóng vào quỹ BHXH của NLĐ tham gia BHXH bắt buộc bằng 25% mức tiền lương hằng tháng (NLĐ đóng 8%, chủ SDLĐ đóng 17%). Chẳng hạn, tiền lương của NLĐ là 5 triệu đồng/tháng thì quỹ BHXH thu 1.250.000 đồng (NLĐ đóng 400.000 đồng- bằng 32% tổng quỹ;  chủ SDLĐ đóng 850.000 đồng- bằng 68% tổng quỹ). “Như vậy, với việc bỏ ra số tiền bằng 8% tiền lương hằng tháng- 32% tổng quỹ khi tham gia BHXH, thì NLĐ được hưởng rất nhiều lợi ích từ nguồn quỹ BHXH như: Chế độ ốm đau, thai sản, TNLĐ-BNN, hưu trí và tử tuất. Mặt khác, chỉ tính riêng mức hưởng lương hưu tối đa, NLĐ nhận được là 3.750.000 đồng/tháng cũng lớn hơn rất nhiều lần so với số tiền phải bỏ ra là 400.000 đồng/tháng. Ngoài hưởng lương hưu, NLĐ còn được cấp thẻ BHYT với mức hưởng lên đến 95% khi đi KCB đúng tuyến; người thân còn được hưởng chế độ tử tuất khi không may qua đời”- ông Quảng phân tích.

BHXH Việt Nam cho biết, đã có không ít trường hợp đã nhận BHXH một lần nay muốn nộp lại tiền để phục hồi số năm đã tham gia BHXH để đủ điều kiện hưởng lương hưu, nhưng đáng tiếc- pháp luật chưa có quy định này. Vì vậy, NLĐ cần cân nhắc kỹ trước khi quyết định nhận BHXH một lần. Bởi để có tuổi già an yên, không phụ thuộc vào con cháu, thì cần có nguồn tài chính ổn định là lương hưu hằng tháng và được cấp thẻ BHYT để chăm sóc sức khỏe. Muốn vậy, NLĐ hãy tích lũy, tham gia BHXH ngay khi còn trẻ. Nếu do khó khăn không thể đóng tiếp BHXH, NLĐ có thể bảo lưu và sau đó đóng tiếp bằng cách tham gia BHXH bắt buộc hoặc BHXH tự nguyện để đủ điều kiện nhận lương hưu...

Sớm sửa đổi chính sách

Nhận định về nguyên nhân khiến NLĐ nhận BHXH một lần gia tăng, ông Ngọ Duy Hiểu- Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam cho biết, có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc NLĐ chọn nhận BHXH một lần. Trước tiên là đời sống của NLĐ còn nhiều khó khăn, tình trạng “ráo mồ hôi là hết tiền” luôn thường trực với NLĐ và gia đình họ. Khi phải nghỉ việc, hầu hết NLĐ buộc phải lựa chọn nhận BHXH một lần để có một khoản tiền lo cho sinh hoạt trước mắt. Đặc biệt, trong 2 năm qua, dịch bệnh COVID-19 diễn biến phức tạp khiến nhiều DN, cơ sở kinh doanh cắt giảm hoặc tạm thời cho NLĐ nghỉ việc luân phiên. Chính điều này khiến một bộ phận NLĐ bị mất việc làm, không có nguồn thu nhập.

“Cũng phải thẳng thắn thừa nhận, hệ thống chính sách BHXH hiện nay chưa thực sự linh hoạt nên không hấp dẫn được đông đảo NLĐ. Theo quy định của pháp luật hiện hành, NLĐ muốn hưởng hưu trí phải có ít nhất 20 năm đóng BHXH và đủ tuổi theo quy định. Trong khi tuổi đời của số đông NLĐ khi nghỉ việc còn trẻ, họ không thể chờ đợi đóng đủ 20 năm để được hưởng chế độ hưu trí. Mặt khác, quy định của pháp luật về nhận BHXH một lần khá dễ dàng cũng là nguyên nhân khiến NLĐ chọn rút BHXH một lần có xu hướng gia tăng”- ông Hiểu khẳng định.

Để hạn chế tình trạng NLĐ tự rời khỏi lưới an sinh, ông Ngọ Duy Hiểu cho rằng, việc sửa đổi Luật BHXH tới đây cần được tiến hành đồng bộ, toàn diện và “trọn gói”, bởi chế độ BHXH một lần có liên quan chặt chẽ đến các chế độ BHXH khác, nhất là chế độ hưu trí. Cùng với đó, hệ thống BHXH cần được hoàn thiện theo hướng “linh hoạt, đa dạng, đa tầng, hiện đại, hội nhập quốc tế”; cần tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm điều kiện thời gian tham gia BHXH tối thiểu để NLĐ có thể tiếp cận và thụ hưởng chế độ hưu trí. Đồng thời, điều chỉnh cách tính lương hưu theo nguyên tắc đóng- hưởng, công bằng, bình đẳng, chia sẻ và bền vững; sửa đổi các quy định về mức đóng, căn cứ đóng BHXH để đạt mục tiêu mở rộng diện bao phủ BHXH. Cùng với đó, cần mở rộng đối tượng tham gia BHXH bắt buộc sang các nhóm đối tượng khác, hoàn thiện các chế tài xử lý vi phạm pháp luật về BHXH, nhất là đối với các hành vi trốn đóng, nợ đóng, trục lợi BHXH...

Để hạn chế tình trạng nhận BHXH một lần, ông Đào Ngọc Dung- Bộ trưởng Bộ LĐ-TB&XH cũng cho biết, bên cạnh việc nâng cao đời sống NLĐ cũng cần tăng cường thông tin, tuyên truyền nâng cao ý thức, nhận thức để NLĐ thấy sự cần thiết cũng như lợi ích lâu dài của chính sách BHXH. Việc truyền thông cần hướng tới mục đích tạo dựng được văn hoá tham gia BHXH. “Cùng với đó, tổng kết Nghị quyết 93/2015/QH13 về rút BHXH một lần; đồng thời tiến hành sửa Luật BHXH. Hiện, Bộ LĐ-TB&XH đã hoàn thiện hồ sơ luật và phấn đấu năm 2022 trình Quốc hội cho ý kiến, trong đó có nội dung tăng cường các lợi ích khi NLĐ không hưởng BHXH một lần”- ông Dung khẳng định.